Çalma Hastalığı, Kleptomani Nedir? (Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi)

Kleptomani toplum içerisinde bir şeyler çalma hastalığı olarak bilinir. Literatürde bir tür dürtü kontrol bozukluğu olarak geçen kleptomani, her yaştan bireyde görülebilir. Çalma hastalığı, tedavisi yapılmazsa uzun vadede kişinin hem sosyal hem yasal anlamda birçok sorunla baş başa kalmasına yol açabilecek bir sorundur.

Birçok insan kleptoman olduğunu toplum içerisinde gizler. Sosyal anlamda dışlanmaktan, ayıplanmaktan ya da yargılanmaktan korkan kişiler bu rahatsızlıkla kendi başlarına savaşmaya çalışabilirler. Bu da uzun vadede kişide strese bağlı farklı psikolojik ve fiziksel sorunlar ortaya çıkmasına yol açabilir.

Tüm bunlardan kaçınmak ve ihtiyaç duyulan desteğin alınabilmesini sağlamak için kleptomani belirtilerini kendinde ya da yakınlarında gözleyen birinin alanında uzman birine danışması önerilir.

Çalma Hastalığı Nedir, Kleptomani Ne Demektir?

Kleptomani, kişinin aslında ihtiyaç duymadığı ve çoğu zaman herhangi bir maddi değeri olmayan eşya ya da ürünleri çalmaya karşı duyduğu yoğun istek ve dürtüdür. Bazı uzmanlar, ilk defa 1816 yılında literatüre bir dürtü kontrol bozukluğu olarak geçen kleptomanin Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) ve bağımlılık davranışlarına benzer seyrettiğini de belirtir. Kelime olarak ise çalma hastalığının adı Yunancadan gelir.

Çalma anlamına gelen “klepto” ve dürtü, çılgın istek anlamına gelen “mania” kelimelerinin bir araya gelmesiyle bu terim ortaya çıkmıştır. Kleptomani hırsızlık hastalığının adı olarak da bilinir.

Kleptomaninin Özellikleri ve Hırsızlıktan Farkı Nedir?

Temel olarak bakıldığında kleptoman davranışı hırsızlık ile aynı görünebilir. Oysaki iki durum birbirinden oldukça farklıdır:

Kleptomani, ihtiyacı olmadığı halde çalma hastalığı olarak da geçer. Kişiler çok rahat bir şekilde satın alabilecekleri ürünleri çalmaya karşı çok büyük bir istek duyabilirler. Çalınan şeyin maddi değerinin hiçbir önemi yoktur.
Kleptomanlar hırsızlık planlamazlar. Genellikle ataklar aniden, kendiliğinden gelişir. Elbette, bir alışveriş merkezinde olmak gibi durumlar kişiyi tetikleyebilir. Ama çalma dürtüsü hiç beklenmedik bir anda da ortaya çıkabilir ve dürtünün yoğunluğu değişebilir.
Bu dürtü ile boğuşan kişiler herhangi bir anda gelen çalma isteğini kontrol edemezler. Dürtü yükseldiği anda stres ve kaygı üst seviyeye ulaşır. Hırsızlık esnasında ise kaygı seviyesi düşer. Tam rahatlama ve stresten kurtulma ise ancak çalma davranışı ile mümkün olur.
Objenin çalınmasının sonucunda kişiler büyük bir rahatlama ve zevk hissederler. Fakat hemen ardından pişmanlık, korku, utanç ve kendinden nefret etme duyguları yükselebilir.
Kleptomanlarda çaldıkları ürünleri saklama davranışı da görülebilir. Bazı kişiler çaldıkları eşyaları sevdiklerine hediye edebilirler. Bazıları ise çaldıkları ürünleri sessizce geri götürebilirler, durumu fark ettirmemeye çalışarak iade edebilirler.
Çoğu kleptoman bu dürtüye karşı çıkamadığı için alışverişe gitmekten kaçınır. Sosyal ortamlardan uzak durmayı tercih eder.
Çalma hastalığı tedavisi yapılmadığı sürece kendini tekrarlar. Belli bir sürecin sonunda kleptomanlar kolluk güçleri tarafından hırsızlık suçuyla yakalanabilirler.

Kleptomani Neden Olur?

Kleptomani nedenlerini net olarak ortaya koyan bir çalışma henüz yok. Uzmanlar diğer birçok psikolojik rahatsızlık gibi kleptomanin de altında yatan birçok farklı etken olabileceğini düşünüyorlar.

Kleptomani Sebeplerine Işık Tutan Yaklaşımlar

Psikanalitik Yaklaşım: Bu bakış açısına göre uzmanlar, çalma davranışının farklı bir psikolojik sorunla ilişkili olabileceğini dile getiriyorlar. İnsanların hayatında tamamlayamadığı bir boşluk hissi, bir kaybın yerini doldurma isteğinin bu dürtü kontrol bozukluğunun gelişmesine sebep olabileceğini düşünüyorlar.
Psikodinamik Kuram: Bazı uzmanlara göre çalma hastalığı kronik depresyon gibi ağır bir sorunu bastırma çabası olarak da ortaya çıkabiliyor. Kişinin bir tür kendini koruma mekanizması olarak bu dürtüyü geliştirdiği de düşünülüyor.
Bağımlılık Yaklaşımı: Çalma davranışı bağımlılıkla ilişkili olan dopamin maddesinin salgılanmasına yol açabilir. Tatmin duygusunu güçlendiren bu bileşenin salınımına bağlı olarak bazı uzmanlar kleptomaniyi bağımlılık davranışları ile ilişkilendirmektedir. Çalma davranışı sonrası alınan zevkin alkol ya da madde bağımlılığından alınan haz ile bağlantılı olduğunu düşünülmektedir. Bu yaklaşımı destekleyen sav ise, kleptomanların büyük bir kısmında alkol ve madde bağımlılığı gibi diğer bağımlılık türlerinin de görülmesi.
Genetik Faktörler ve Aile Yaklaşımı: Ailede ya da birince dereceden herhangi bir yakında çalma hastalığı olan birinin kleptomani riski daha yüksek olabilir. Bazı uzmanlara göre bu duruma obsesif kompulsif bozukluk ve madde bağımlılıkları da dahildir.

Diğer Kleptomani Nedenleri ve Risk Faktörleri

Bu farklı yaklaşımlara ek olarak literatürde geçen diğer nedenleri de şöyle sıralayabiliriz:

Yapılan araştırmalar genellikle dürtü kontrol bozuklukları olan kişilerde serotonin düzeyinin düşük olduğunu göstermektedir. Bir kişide mutluluk hormonu olarak da bilinen serotonin salgısının yetersiz olması kleptomaniye yol açabilir.
Ergen ve çocuklarda kleptomani; ilgi çekme, önemsenme ve ebeveynlerin, toplumun dikkatini üzerine toplama isteği gibi nedenlerle gelişebilir.
Tüm dürtü kontrol bozuklukları gibi çalma davranışı da nörolojik rahatsızlıklar sebebiyle gelişebilir. Nörolojik sorunlar dopamin ve endojen opioidler gibi nörotransmitterlerin artmasına ve buna bağlı olarak birtakım dürtü ve davranış bozukluklarının gelişmesine yol açabilir.
Kleptomani; yeme bozukluğu, davranış bozuklukları, şizofreni gibi farklı psikolojik rahatsızlıklar sebebiyle veya bunlara bağlı olarak da gelişebilir. Dürtü ve davranış bozukluğu olarak bipolar kleptomani ile beraber görülebilir. Örneğin, bir şizofren çalma emri aldığına dair bir sanrı sebebiyle kleptoman davranışları sergileyebilir.
İnsanların yasak olana duyduğu merak ve yasakların getirdiği heyecan da zamanla çalma davranışının oluşmasına yol açabilir.

Kleptomani Nasıl Anlaşılır, Çalma Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Kleptomaniyi bir şeyleri bilerek, isteyerek ve planlayarak çalmak ya da çocukken yapılabilecek ufak yaramazlıklarla karıştırmamak önemlidir. Özellikle etkili bir kleptomani tedavisi için belirtilerin iyi gözlenmesi gerekir. Kleptomani nasıl anlaşılır, belirtileri nelerdir sorularına şu şekilde yanıt verilebilir:

Kişinin hiçbir şekilde ihtiyacı olmadığı, kolay bir şekilde satın alabileceği bir ürün ya da objeyi çalmaya karşı duyduğu aşırı ve durdurulamaz istek
Çalma dürtüsü ile beraber gelen gerginlik hissi, aşırı stres ve endişe
Çalma davranışı sonrasında gelen rahatlama, zevk, tatmin ve ödül duygusu
Yukarıda bahsedilen döngünün istemsizce tekrar etmesi

Kleptomani Nasıl Tedavi Edilir?

Kleptomani belirtileri gösteren birinin doğru tedaviyi alabilmesi için bir uzmana danışması gerekir. Bu rahatsızlığın tedavisi öncesinde hem psikolojik hem de fiziksel değerlendirmeler yapılır. Bu dürtü kontrol bozukluğunun altında nörolojik bir sorun olup olmadığını anlamak için fiziksel muayene önemlidir. Psikolojik değerlendirme sonrasında ise uzman, kleptomani DSM-5 tanı kriterlerini göz önüne alarak danışanın teşhisini belirler. Bu aşamada psikolog ya da psikiyatr, hastalara yaşadığı çalma dürtüleri hakkında sorular sorabilir.

Teşhis sonrasında uzman, danışanın yaşadığı dürtü kontrol bozukluğunun seviyesine göre bir yol çizer. Literatürde kleptomani tedavi yöntemleri gibi bir çalışma yoktur. Yani bu rahatsızlığa özel tanımlanmış bir tedavi süreci bulunmaz. Temel olarak tedavide izlenen yol ise şöyledir:

Tedavi süreci genelde Bilişsel Davranışçı Terapi ve ilaç kullanımı şeklinde ilerleyebilir.
En doğru ve etkili tedavi yöntemini belirlemek için uzman ile danışanın birkaç seansı tamamlaması gerekebilir.
Ek olarak psikiyatr tarafından bağımlılık ilaçları ve antidepresan verilebilir.

Tedavi yöntemleri hastanın ve dürtü bozukluğunun seyrine göre değişebilir, terapi süreci kişiye özel şekillenebilir. Önemli olan en etkili tedaviyi bulabilmektir. Çünkü tedavi edilmeyen bu dürtü kontrol bozukluğu sosyal fobi, depresyon, yeme ve duygu bozuklukları gibi birçok farklı psikolojik sorunun oluşmasına yol açabilir.

Hırsızlık Hastalığı Kleptomani Hakkında Merak Edilenler

Kleptomani Akıl Hastalığı mıdır?

Literatürde ruhsal bozukluk olarak geçen akıl hastalığı, halk arasında sıklıkla kullanılan bir tabidir. Kleptomani de bir tür ruhsal bozukluk olarak sınıflandırılır. Dürtü kontrol bozuklukları arasında yer alan bir rahatsızlıktır.

Çalma Hastalığı Ne Kadar Yaygındır?

Çalma hastalığı üzerine yapılan araştırmalar bu rahatsızlığın nadir olduğunu gösteriyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmaya göre:

Çalma hastalığı, 1000 kişinin 6’sında görülen bir dürtü kontrol bozukluğu.
Bu bozukluk kadınlarda daha fazla görülüyor.
Mağaza hırsızlıklarının %5’ini çalma hastalığı olan kişiler yapıyor.

Fakat uzmanlar birçok kişinin toplum tarafından yadırganma korkusuyla kendini gizlediğini ve bu nedenle istatistiklere dahil edilemediklerini dile getiriyorlar.

Kleptomani Hastalığı Kaç Yaşında Başlar?

Birçok uzman çalma hastalığının ergenlik döneminde başladığı konusunda hemfikir. 20 yaş civarı bu dürtü bozukluğunun görülmeye başladığı ilk zamanlar olabilir. Fakat geç yaşta da kleptomani belirtileri görülebilir.

Çocuk ve Ergenlerde Kleptomani Nasıl Gelişir?

İlgi çekmek, bir boşluğu doldurmak gibi sebeplerle çocuklar bir şeyler çalmaya yönelebilirler. Bunun dışında tamamen çocuğun kontrolü dışında gelişen rahatsızlıklar da bu davranışa yol açabilir. Çocuk ebeveynini ya da bir başka yakınını örnek alarak çalmaya başlayabilir. Aslında birçok çocukta küçük yaşta bir şeyler çalma sorunu gözlenebilir. Burada önemli olan ayrımı koyabilmektir. Çocuklarda sürekli hale gelen bir çalma davranışı varsa bu durum göz ardı edilmemelidir.

Kleptomani Cezai Sorumluluğu Olan Bir Hastalık mıdır?

Sürekli bir şeyler çalma hastalığının nedenleri psikolojik ya da fiziksel olabilir. Buna bağlı olarak da kleptomani cezai sorumluluğu olmayan bir hastalık olarak tanımlanmıştır. Türk Ceza Kanunun 32. Maddesine göre; akıl hastalığı olarak sayılan kleptomani sebebiyle davranışlarını kontrol edemeyen kişi yaptıklarından, bu durumda ise çaldıklarından, sorumlu tutulmaz. Bu durumda güvenlik önlemleri devreye girer, kişi bir tedaviye ya da uzmana yönlendirilir ve takip altına alınır.

Kleptoman Para Çalar mı?

Kleptomanlar genellikle değerli eşyaları çalmazlar. İntikam, zarar verme gibi duygular gütmezler. Bu nedenle de çoğunlukla para çaldıkları görülmez. Ama çok eski bir eşya gibi saklanan bir metal para gibi ilgi çekici bir objeyi, tamamen değerinden bağımsız olarak, çalma eğiliminde olabilirler.

Kleptomani Hastasına Nasıl Davranmalıdır?

Kleptomani herkeste görülebilecek bir psikolojik rahatsızlıktır. Bir arkadaşınızda, eşinizde, partnerinizde ya da çocuklarınızda bu davranışı gözlediğinizde yapmanız gereken ilk şey de bu durumun onların elinde olmadığını hatırlamak olmalıdır. Sevdiğiniz, tanıdığınız birinde kleptomani hastalığı belirtileri gözlediğinizde yapabileceklerinizi şöyle özetleyebiliriz:

Zaten kendinden utanç duyma ihtimali olan kleptoman birine yaklaşırken asla yargılayıcı ve yadırgayıcı olmamalısınız.
Özellikle toplum içerisinde bu konuyu konuşmaktan kaçınmalısınız. Aksi halde zaten psikolojik bir sorunla boğuşan kişiyi çok daha zor bir duruma taşıyabilirsiniz.
Bunun yanında çalma dürtüsü yükselen birine yaşadığının bir rahatsızlık olduğunu telkin etmeli, onu tedaviye ikna etmeye çalışmalısınız.
Karşınızdaki kişiye yaşadıklarında onun bir suçu olmadığını mümkün olduğunca düzgün bir şekilde açıklamalısınız.

Sosyal Yaşamda Karşılaşıldığında Bir Başkasındaki Çalma Hastalığı Nasıl Anlaşılır?

Üçüncü bir şahıs olarak çalma hastalığını fark etmek zor olabilir. Bir arkadaşınız ya da dostunuz bu konuyla ilgili kendini size açtığında, belirtileri izlemeniz mümkündür. Ama hiç tanımadığınız biri bir mağazadan herhangi bir ürün çaldığında bunun dürtü bozukluğu olduğunu tespit edemeyebilirsiniz. Bu noktada yapabileceğiniz tek şey, kişinin çaldığı şeyin değerini düşünmek ve fiziksel olarak stres durumunu gözlemek olabilir. Fakat bunlar çoğu zaman bilgi edinmek için yeterli değildir.

Kleptomani ile Nasıl Başa Çıkabilirim?

Kleptomani, en çok utanılan psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Çoğu kişi toplumdan dışlanmaktan çekindiği ya da kendisi dışında birine bu durumu anlatmak istemediği için rahatsızlığını gizlemeyi tercih eder. Oysaki böyle bir durum kişinin adi hırsızlık suçlaması ile karşı karşıya kalmasına ve psikolojik sorunlar yaşamasına yol açabilir.

Tüm bu yorucu ve yıpratıcı tecrübelerden uzak durmak için yapılması gereken, bu durumun bir rahatsızlık olduğunu anlayarak hareket etmektir. Psikolojik rahatsızlıkların utanılacak hiçbir yanı yoktur. Siz de böyle bir durumla karşı karşıya kaldıysanız ve kendinizi çıkmazda hissediyorsanız, önceliği kendi sağlığınıza vererek Heltia uygulamasını indirebilir ve online terapiye başvurabilirsiniz. Terapide danışan uzman gizliliği esastır. Psikolojik danışmanlar sizi yargılamaz, aksine yardımcı olmaya çalışırlar.

Bu yazıdaki bilgileri faydalı bulduysanız "Tsundoku Nedir? Nasıl Başa Çıkılır?" ve "Duygusal Çeviklik Nedir? Nasıl Geliştirilir?" makalelerimiz de ilginizi çekebilir.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.