İstesek de istemesek de kaygı duygusu hayatımızın bir parçası. Kimi zaman gelip gidiyor, kimi zaman ise gölgesini sürekli üzerimizde hissettiyor. Bazen elimizde olmadan gelecek için kaygı duyuyoruz. Çünkü geleceği kontrol edemiyoruz. Önce bir hayal kurup o hayale dalıyoruz. Sonra da olmazsa diye endişelenmeye başlıyoruz. Ya işler istediğim gibi gitmezse gibi endişeli düşünceler sarıyor bizi. Bazen de inatla geçmişe odaklanıyoruz. Saatlerce aynı olaylar üzerine düşünüyoruz, sanki değiştirebilirmişiz gibi…
Tabii ki tüm bunlar bir noktada doğal insan davranışı. Ama bazen kaygı duygusu kontrolden çıkıyor, daha doğrusu zihnin kontrolünü ele geçirmiş gibi oluyor. İşte bu nokta, bizim bir kaygı bozukluğu ile karşı karşıya kaldığımız an olabilir.
Bu yazıda anksiyete nedir ve anksiyete bozukluğu ne demek, anksiyete belirtileri nelerdir, neden olur, nasıl geçer gibi önemli soruları cevaplayacağız 👇🏻
Anksiyete (Kaygı Bozukluğu) Nedir?
Anksiyete bozukluğu veya kaygı bozukluğu genellikle; günün büyük bir bölümünde görülen, hatta günler boyunca sürebilen, aşırı ve regüle edilmesi zor endişe duygusu ile karakterize edilir. Anksiyete bozukluğu olan kişiler, günlük hayatta karşılaştıkları durumlar ile ilgili sıklıkla yoğun, aşırı ve kalıcı endişe duyarlar.
En sık görülen türü genel anksiyete bozukluğu, veya yaygın anksiyete bozukluğu olarak adlandırılır. Durumsal olarak kendini gösterebilen sosyal anksiyete bozukluğu da bir başka çeşididir.
Kaygı bozukluğu döngüsünü şöyle açıklayabiliriz:
- Normalde kaygı duygusunu tetikleyebilecek bir “tehlike” bize gerçekte olduğundan çok daha büyük görünür. Ya da bir şekilde biz bu tehlikenin farklı versiyonları üzerine düşünerek onu olduğundan daha büyük hale getiririz.
- Gerçek dışı bir boyuta ulaşan bu “tehlike”, aslında genelde sadece düşüncededir. Çoğu zaman hiçbir zaman karşılaşmayacağımız ya da karşılaşmadığımız senaryolara takılı kalırız.
- Kurguladığımız olumsuz düşünceler ve alternatiflerin yarattığı kaygı duygusu, uzun süreli bir hale gelir ve sadece bir tepki olmaktan çıkar.
- Artık oluşan kaygı, kontrol edilmesi zor bir soruna dönüşmüştür.
- Bu sebeple de hayatımızı kaygılara göre şekillendirmeye başlarız. Günlük hayatta kaygıyı ve anksiyeteyi tetikleyen etkenlerden kaçınır, anksiyete belirtisi yaşamamak için hayatımızı kısıtlarız.
- Bu şekilde daha izole ve kısıtlı bir yaşam sürdürmeye çalışmak, kaygıdan uzaklaşmamızı zorlaştırır ve o kaygı duygusu içimizde büyüdükçe büyür.
- Zihnimizde daha fazla alan kaplar ve kırmazsak içerisine sıkışıp kalacağımız bir kısırdöngüye dönüşür.
Anksiyete Türleri Nelerdir?
Anksiyete aşırı endişeli ve sürekli kaygılı olma hâlidir. Günlük yaşamı etkileyebilen anksiyete bozuklukları farklı şekillerde karşımıza çıkabilir. En yaygın görülen anksiyete bozukluğu türleri şu şekilde sıralanabilir:
1. Genel Kaygı Bozukluğu
Genel kaygı bozukluğu, belirli bir sebebe sahip olmamakla beraber bireyin günlük hayatın akışında aşırı yoğun kaygı hissi yaşamasıdır. Bu durum yorgunluk, baş ağrısı, mide bulantısı, yutkunmada güçlük, terleme, sıcak basması gibi fiziksel belirtilerle birlikte kendini gösterebilir.
2. Panik Bozukluk
Panik atak durumu olarak da bilinen panik bozukluk, genellikle aniden hissedilir. Bu tür kaygılı ani atakların tamamen geçmesi birkaç dakikayı bulabilir. Terleme, göğüs ağrısı, taşikardi gibi belirtilerle de yaşanabilir.
3. Sosyal Kaygı Bozukluğu
Bireyin toplum içerisinde utanç verici bir olay yaşama, yargılanma gibi endişelerinin altı aydan uzun sürmesi durumunda sosyal kaygı bozukluğundan bahsedilebilir. Bir diğer ismi sosyal fobidir.
4. Gece Anksiyetesi
Gece anksiyetesi genellikle uyku esnasında ya da uykudan uyanma anında yaşanan yoğun endişe hislerini kapsar. Bu durum bireyde uyku bozukluklarına da neden olabilir. Uyku bozukluğu, zaman içerisinde yaşam kalitesinin düşmesine ve bireyin işlevsizliğine kadar birçok etkiye neden olabilir.
Anksiyete (Kaygı Bozukluğu) Belirtileri Nelerdir?
Bir anksiyete bozukluğu yaşadığınızı gösteren işaretler, anksiyete bozukluğunun türüne göre değişebilir. Stres ve kaygı bozukluğu belirtileri kişiden kişiye, durumsal olarak da şiddetini değiştirebilir.
Ama genel olarak anksiyete sorunlarının belirtileri birbiriyle benzerdir. Bu anksiyete belirtileri 3 başlık altında incelenebilir:
1. Fiziksel Belirtiler
- Ellerin aşırı terlemesi ya da soğuması
- Ağız kuruluğu
- Kalp çarpıntısı
- Nefes darlığı
- Hiperventilasyon, yani çok hızlı nefes alıp verme
- Mide bulantısı gibi gastrointestinal (GI) problemler
- El ve ayaklarda uyuşma ve/veya karıncalanma
- Vücuttaki kasların gerilmesi
- Titreme
2. Psikolojik Belirtiler
- Yükselen panik duygusu, korku ve huzursuzluk
- Mevcut endişe dışında herhangi bir şeye odaklanamama, başka bir şey düşünememe
- Travmatik deneyimleri tekrar tekrar düşünmek, bu tür tecrübelerin zihne kontrolsüzce dolması
- Kontrol edilemeyen, takıntılı ve gerçek dışı düşünceler
- Kaygıyı tetikleyen etkenlerden kaçma, kaçınma dürtüsü
3. Davranışsal Belirtiler
- Sürekli hareket etme isteği, sabit duramama
- Elleri tekrar tekrar yıkamak gibi ritüel halinde, tekrar eden davranışlar sergileme
- Uykuya dalamama, uyku sürecine geçememe, yaygın anksiyete bozukluğu belirtileri arasındadır.
Anksiyete Bozukluğu Neden Olur?
Anksiyete bozukluklarının çoğunlukla çocukluk, ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başladığı düşünülmektedir. "Kaygı bozukluğu nasıl ortaya çıkar?" sorusunun cevabı ise tam olarak belirlenebilmiş değil. Birçok psikolojik sorun gibi kaygı bozukluklarında da çeşitli faktörlerin risk oluşturduğu biliniyor.
Uzmanlara göre:
- Çocukluk travmaları,
- Bağımlılık öyküsü ya da bağımlılık öyküsü olan bir yakın akraba,
- Anksiyete bozukluğu ya da diğer psikolojik sorunları olan yakın akrabalar,
- Stresli bir hayat,
- Ayrılık korkusu,
- Zorlayıcı yaşam deneyimlerine maruz kalma,
- Bağlanma sorunları gibi farklı faktörler anksiyete bozukluklarını tetikleyebilir.
Ayrıca bazı alışkanlıklar ve fizyolojik değişimler de anksiyete bozukluklarına yol açabilir, ya da var olan bozukluğun şiddetini artırabilir.
- Tiroid sorunları veya kalp aritmisi gibi bazı fiziksel sağlık durumları,
- Kafein veya diğer uyarıcı maddeler,
- Kullanılan birtakım ilaçlar, kaygı düzeyini etkileyebilir.
Anksiyete Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Anksiyete bozukluğu belirtileri gösteren bireyler, alanında yetkin bir ruh sağlığı uzmanına başvurabilirler.
Bu süreçte bireylerin mental ve fiziksel incelemesi detaylı şekilde yapılır, uzman yardımıyla doğru tanı almaları kolaylaşır. İlk olarak bireye duygu ve davranışlarıyla ilgili birkaç soru sorulur ve gerekli bilgiler alınır. Bu sayede DSM-5 kriterlerine göre uygun tanı konulabilir.
Anksiyete Bozukluğu Nasıl Geçer?
Saydığımız belirtilerden bir veya birkaçına sahipseniz, “Peki, anksiyete bozukluğuna ne iyi gelir? Anksiyete nasıl geçer?” diye düşünüyor olabilirsiniz. Ancak maalesef burada size verebileceğimiz kesin bir cevap yok.
Çünkü kaygı duygusunu azaltmak için verebileceğimiz öneriler, hem durumsal hem de kişisel olarak sizin ihtiyaçlarınızı karşılayabilir. Bu sebeple anksiyete bozukluğu tedavisi sağlamak, belirtilerini kontrol altına almak ve daha rahat bir yaşam sürmek için uzman yardımı almak oldukça kritik olabilir.
Şimdi gelelim, anksiyete bozukluğu ve kaygı bozukluğu hakkında merak edilenlere:
Anksiyete Bozukluğu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
1. Anksiyetik Ne Demek?
“Anksiyetik”, kaygı ve endişe hislerini yoğun olarak yaşatan davranışları tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. "Anksiyetesi olan" veya "anksiyeteli" olarak da ifade edilebilir.
2. Anksiyete Bozukluğu Kafada Uyuşmaya Sebep Olur mu?
Yoğun kaygı ve stres anında bireylerin vücudunda uyuşmalar ve karıncalanmalar olabilir. Bu durum en yaygın olarak ellerde, bacaklarda ve yüz bölgesinde görülse de kafada karıncalanma ve uyuşma da hissedilebilir.
3. Anksiyete Bozukluğu Olan Kişiye Nasıl Davranılmalı?
- Anksiyete bozukluğu olan bireylere keyifli aktiviteler önerebilir, onlara güzel anıları hatırlatabilirsiniz.
- Onları önemsediğinizi göstermekten ve yaşadığı süreci anladığınızı vurgulamaktan çekinmemelisiniz.
- Destek almak ve yalnız olmadığını bilmek bireylere güç verecektir.
- Anksiyete bozukluğu olanlara karşı açık ve net olabilmek de önemlidir. Örneğin belirsiz programlar yapmaktansa net bir gün ve saat belirlemek onlar için daha iyi olacaktır.
4. Anksiyete Kimlerde Daha Sık Görülür?
Resmi olarak tanı koyulmuş anksiyete bozukluğu, verilere göre erkeklere oranla kadınlarda daha sık görülür. Genellikle 35-60 yaş arası bireylerde yaygın şekilde ortaya çıkar.
Ayrıca travmatik bir geçmişe sahip veya fazla korumacı büyütülmüş çocuklarda, diğer akranlarına göre anksiyete bozukluklarına daha sık rastlanmaktadır.
5. Anksiyete Krizi Anında Ne Olur?
Ankisyete krizi anında bireyler gergin ve huzursuz bir ruh hâline sahip olabilirler. Nefes alış verişleri düzensizleşebilir, soğuk terlemeler veya ateş basması gibi fiziksel semptomlar yaşayabilirler. Bazı durumlarda odaklanma sorunlarıyla da karşılaşılabilir.
6. Anksiyete Öfke Yapar mı?
Anksiyete anında birey yoğun kaygı hissi yaşadığından gergin, sinirli veya öfkeli olabilir. Bunun yanı sıra unutkanlık da anksiyete bozukluğuna sahip bireylerde görülebilen bir durumdur.
7. Anksiyete Nöbeti Nedir?
Anksiyete nöbetleri, genellikle birkaç dakika süren ataklar olarak tanımlanabilir. Bu durum kişinin yaşadığı endişenin yoğunluğuna göre değişebilmektedir.
Anksiyete nöbetleri bir anda gelen kaygı, korku ve kalp çarpıntısı hislerini içerebilir. Bunlar anksiyete bozukluğu olan her birey tarafından deneyimlenmemekle birlikte sonradan da ortaya çıkabilir.
8. Anksiyete Nöbeti Ne Kadar Sürer?
Anksiyete nöbetleri genellikle 15-30 dakika kadar sürer. Birey nöbetlerin ne zaman geleceğini, ne kadar süreceğini önceden kestiremeyebilir.
9. Anksiyete Zamanla Geçer mi?
Anksiyete doğru tedavilerle kontrol altına alınabilir ve iyileştirilebilir. Bazen semptomlarda iyileşme görülse de anksiyete bozuklukları kendiliğinden geçmez. Uygun tedavi alınmadığında kaygı ve dolayısıyla oluşan rahatsızlıklar devam eder. Bunun için alanında uzman kişiler tarafından destek alınması, ruh sağlığı yardımına başvurulması önerilir.
10. En Sık Görülen Anksiyete Bozukluğu Nedir?
Alkol gibi bağımlılık yapan maddelerin yoksunluğundan kaynaklı anksiyete bozuklukları en sık karşılaşılan sorunlardandır. Ardından akut stres bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluklar ve post-travmatik stres bozuklukları en çok rastlanan anksiyete bozuklukları arasında sayılabilir.
11. Anksiyete Hangi Hastalıkları Taklit Eder?
Anksiyete atakları esnasında nefes darlığı ve baş dönmesi gibi fiziksel semptomlar görülebilir. Bu nedenle kan basıncı artabilir ve kalp daha hızlı atmaya başlayabilir. Özellikle kol ve bacaklarda uyuşma ve karıncalanma hissedilebilir. Atak anında mide bulantısı ve terleme gibi şikayetler de olabilir.
12. Anksiyete Bozukluğu Tamamen İyileşir mi?
Anksiyete bozukluğu, doğru tedavilerle kontrol altına alınabilen bir rahatsızlıktır. Anksiyete bozukluğuna sahip bireylerin büyük çoğunluğu bu sayede daha sağlıklı hissedebilir. Tamamen iyileşmekten genellikle belirti kontrolü ve mental sağlık desteği ile bahsedilebilir.
13. Anksiyete Bozukluğunun Beslenme ile İlişkisi Var mı?
Bazı sağlıksız yaşam alışkanlıkları anksiyeteyi kötüleştirebilir. Bu sebeple anksiyete bozukluğu, beslenmeyle yakından bağlantılıdır. Özellikle Batı tipi beslenme şekli, rafine şeker ve paketli gıda tüketimi anksiyeteye zemin hazırlayabilir.
14. Anksiyeteyi Ne Tetikler?
Anksiyete bozukluğu çevresel ve toplumsal faktörlerden kaynaklanan stres ve baskı nedenleriyle oluşabilecek endişe atakları hâlinde kendini gösterebilir.
Günlük hayatta yaşanabilecek sınav stresi, iş hayatındaki problemler, uzun seyahatler gibi durumlar bireylerde baskıya neden olarak anksiyeteyi tetikleyebilir. Ayrıca bundan daha küçük olaylar, örneğin bir telefon konuşması yapacak olmak bile anksiyete tetikleyici unsurlardandır.
15. Anksiyete Neden Tekrarlar?
Anksiyete tekrarlayabilen, sürekli olarak kendisini gösterebilen bir rahatsızlıktır. Özellikle de anksiyete bozukluğu olan bireylerde kaygı belirtileri farklı sürelerde ve şekillerde görülebilir. Kaygının şiddeti zaman içerisinde değişebilir.
16. Anksiyete Odaklanamama Sorununa Yol Açar mı?
Aşırı stres kaynaklı anksiyete bozukluğu hafıza, dikkat dağınıklığı ve odaklanma işlevlerinde sorunlara neden olabilir. Aynı zamanda yorgunluk, uykusuzluk gibi farklı problemlere de sebebiyet verebilir.
17. Gece Anksiyetesi Nedir?
Gece anksiyetesi belirsiz duygularla bireyi uykusundan uyandırabilen ataklardır. Uyanıkken yaşanan ataklarla benzer bir durumdur.
Heltia uygulaması üzerinden yetkin uzmanlarla görüşebilir, kaygı bozukluğu dahil tüm problemleriniz hakkında yardım alabilir ve iyileşme sürecinize başlayabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Kaygı Nedir, Kaygı Duygusu Nasıl Oluşur?” ve “Kaygılı Ebeveyn Olmak ile Nasıl Başa Çıkılır?” içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
