Günlük yaşamımızda pek çok sesle karşılaşıyoruz. En temel ihtiyacımız olan işitme duyumuzla hayatın akışında birçok aktivitemizi gerçekleştirebiliyoruz. Ancak bazen bazı sesler hoşumuza gitmeyebiliyor veya bizde farklı etkiler uyandırabiliyor. Bu kimi zaman trafik, kimi zaman yemek yiyen birinin, kimi zaman kalemle oynama, kimi zaman ise rüzgârın etkisiyle bir yere sürekli olarak vuran ufak bir nesnenin sesi olabiliyor.
Peki, günlük yaşamınızda sizi rahatsız eden veya aşırı tepki vermenize neden olabilen bu tür seslerin neden sizi rahatsız ettiğini hiç düşündünüz mü?
Örneğin; sakız çiğneyen birinin sesi, ağzını şapırdatan veya kahvesini yudumlarken ses çıkaran biri sizi hiç rahatsız etti mi?
Böyle anlarda ortamdan kaçtığınız veya bir şekilde sesi çıkaran kişiye ya da nesneye karşı abartılı tepkiler verdiğiniz oldu mu?
Eğer bu sorulara olan cevabınız "Evet" ise mizofoni (misofonya) adı verilen ses duyarlılığı rahatsızlığı hakkında hazırladığımız bu yazıya bir göz atmanız iyi olabilir. Özellikle de sese karşı tahammülsüzlük tedavisi hakkında öneriler sunduğumuz kısma mutlaka göz atmanızı öneririz.
Mizofoni Nedir?
Mizofoni Yunanca kökenli bir kelime. Mizofoni ne demek, sorusuna en sade ve anlaşılır şekilde; belirli seslere karşı duyarlılık veya toleranssızlık, yanıtını verebiliriz.
İlk olarak 2001 yılında çeşitli çalışmalarda adı anılmaya başlayan mizofoni (misophonia), henüz tek başına literatürde yer almıyor. Bazı uzmanlar mizofoninin başlı başlına bir rahatsızlık olduğunu, bazıları ise farklı psikolojik sorunların belirtisini olduğunu düşünüyor.
Yemek yiyen birinin ağzını şapırdatması, sürekli olarak bir yere çarpan bir nesnenin çıkardığı sesler, horlama veya geniz sesleri; tırnak keserken, kalemle oynarken, klavyede yazı yazarken sakız çiğnerken, yürürken, esnerken, boğaz temizlerken çıkarılan sesler… Kimileri için bu sesler gayet doğal ve günlük hayatın akışının bir parçasıyken mizofoniye sahip kişiler için tahammül edilmesi zor dışsal faktörler olabilir.
Mizofoni ile karşı karşıya olan biri bu tür sesleri duyduğunda:
- Fizyolojik ve psikolojik semptomlar gösterebilir.
- Aniden sinirlenebilir,
- Yaptığı işe odaklanmakta zorlanabilir,
- Bulunduğu ortamdan kaçmak isteyebilir.
Mizofoni Belirtileri Nelerdir?
Klinik olarak mizofoni başlangıcının genellikle çocukluk veya ergenlik dönemine denk geldiği düşünülür. Mizofoniye sahip olan kişilerde kaygı ve kaçınma davranışları görülebilir. Bir ruh sağlığı uzmanı tarafından mizofoni tanısı konulabilmesi için bireye belirli sesler dinletilir ve o sesleri dinlerken verdiği tepkiler gözlemlenir. Bu aşamada aranan potansiyel mizofoni belirtileri ise şöyledir:
- Seslerle karşılaşınca kulak tıkama isteği
- Seslerle karşılaşınca ortamdan uzaklaşma isteği veya uzaklaşma davranışı
- Seslerin bireyde olumsuz duyguları tetiklemesi
- Seslerin bireyde saldırgan veya kavgacı tutumları tetiklemesi
- Sesler sebebiyle gün boyu stres altında hissetme, sessiz ortamlarda rahatlama
- Ritmik hareketlere tahammülsüzlük
- Kas gerginliği
- Kan basıncında artış
- Kalp atışlarında hızlanma
- Göğüste ve/veya vücut genelinde sıkışma ve/veya baskı hissi
- Vücut sıcaklığında yükselme
- Ağız kuruluğu
Mizofonisi olan kişilerin MR'larında, tetikleyici sesleri duydukları zaman beyinlerinde oluşan reaksiyon oldukça farklı olduğu görülür. Bu tepki, duyulan sese karşı abartılı reaksiyonlar göstermeyi ve "savaş ya da kaç" tepkisini beraberinde getirir.
Mizofoni belirtileri hâlâ araştırma aşamasında olduğu için çok net kriterler söylemek mümkün olmayabilir. Bu noktada kişinin kendini takip etmesi ve gözlemlemesi fayda sağlayabilir. Bazı araştırmacılara göre ayırıcı tanı için mizofonik kişilerin verdikleri tepkinin aşırı olduğunun farkına varmaları, belirgin bir şekilde öfke, nefret, panik, anksiyete veya saldırgan davranışlar içerisinde olmaları, ailevi veya sosyal ilişkilerinin etkilenmesi gibi durumlar da etkili olabilir.
Mizofonisi olan kişiler genellikle bu tür seslerin yakın çevrelerinden geldiklerini söylerler. Kişinin verdikleri tepkiye bağlı olarak bazen bu durum sosyal ilişkilerin bozulmasına neden olabilir.
Mizofoni Neden Olur?
Yapılan çalışmalar mizofoninin etiyolojisinde nörolojik veya psikiyatrik bir rahatsızlığın olabileceğine işaret ediyor. Ancak henüz araştırma aşamasında olan bu sorunun neden ve nasıl oluştuğuna dair kesin bilgiler yok. Dolayısıyla mizofoni neden olur, sorusuna doğrudan tek bir cevap vermek mümkün değil. Ama bu konuda yürütülen araştırmalara bakarak mizofoninin potansiyel sebepleri hakkında şunları söyleyebiliriz:
- Az sayıda çalışma, mizofoniye sahip kişilerin tetikleyici sesleri duyduklarında gösterdikleri öznel ve davranışsal tepkiler ile santral sisteminde meydana gelen değişikliklere odaklanarak bir sonuca ulaşmaya çalışıyor. Yine de bu durumun klinik karakteri tam olarak ortaya konulamamış durumda.
- Mizofonide görülen sese karşı aşırı duyarlı olma, sese çok fazla odaklanma ve takılma durumundan dolayı rahatsızlığın temelinde Obsesif Kompulsif Bozukluk olduğunu savunan araştırmacılar da bulunuyor.
- Mizofonik kişilerin diğer özelliklerine bakıldığında ise Travma Sonrası Stres Bozukluğu, kaygı bozukluğu, çeşitli fobiler, dürtüsellik ve öfke ile ilişkili kişilik bozuklukları, Otizm Spektrum Bozuklukları, Sınırda Kişilik Bozukluğu veya Antisosyal Kişilik Bozukluğu gibi farklı psikolojik rahatsızlıklarla da ilişkili olabileceği düşünülüyor.
- Göz kırpma, boğaz temizleme, koklama gibi istemsiz ve tekrar eden hareketlerin eşlik ettiği nöropsikiyatrik bir bozukluk olarak tanımlanan Tourette Sendromunu da mizofoni için risk oluşturuyor olabilir.
Mizofoni Nasıl Tedavi Edilir?
Mizofoni tedavisi için henüz farmakolojik bir ilaç tanımlanmış değil, ama ruh sağlığı uzmanları farklı sorunların çözümleri için formüle edilen birtakım ilaçları bireylere önerebiliyorlar. Ama temelde mizofoni tedavisinde izlenen yol psikoterapi ile bu soruna sebep olabilecek durumların kaynağına inmeyi içeriyor.
- Danışılan ruh sağlığı uzmanının uygun gördüğü psikoterapi yöntemleri etkin tedaviler arasında yer alıyor. Bunların başında gelen Bilişsel Davranışçı Terapi ile bireyleri rahatsız eden tetikleyici seslerin kaynağı araştırılıyor ve öncelikle bu kaynaktan gelen sorunlar tespit edilerek çözümlenmeye çalışılıyor. Bu yaklaşım sayesinde kişide olumsuz çağrışımlara ve kaygı tepkilerinin oluşmasına neden olan olaylar ve durumlar mercek altına alınarak sorunun kaynağına inilebiliyor.
- Eğer bireye daha önce Obsesif Kompulsif Bozukluk tanısı konduysa Bilişsel Davranışçı Terapi ile ilişkili olan farklı psikoterapi yöntemleri de tedavi sürecinde yer alabiliyor. Maruz kalma terapisi ve tepki önleme tedavisi de seçenekler arasında yer alıyor.
- Psikoterapinin yanında birey farkındalık kazanabilme ve zihni takılı kalan sesten ana döndürebilme yolunda çeşitli mindfulness uygulamalarına da yönlendirilebiliyor.
- Mizofoni tedavisi için tercih edilen bir diğer yöntem ise Tinnitus Yeniden Eğitim Terapisi. Bu yöntemde kulağa takılan bir cihaz ile bireye düzenli olarak dikkat dağıtıcı sesler dinletiliyor ve kişinin seslere verdiği otomatik stres tepkilerinin azaltılması hedefleniyor. 1980'lerin ortasında Dr. Pawel Jastreboff tarafından ortaya çıkarılan bu yöntem, zaman zaman mizofonisi olan kişilerin tetikleyici seslerle başa çıkmasına yardımcı olmak için de kullanılıyor.
Mizofoni belirtileri gösteren bireylere hem tanı hem tedavi konusunda multidisipliner bir şekilde yaklaşılması ve en etkin tedavinin bir uzman tarafından uygulanması oldukça önemli.
Ses Takıntısı Nasıl Geçer? (Mizofonisi Olanlar İçin İpuçları)
Mizofoni hakkında bilgi sahibi olduktan sonra kendinizde mizofoni hastalığı belirtileri olduğundan şüpheleniyorsanız öncelikli olarak bir uzmanla görüşmelisiniz. Bunun yanında yaşamınızı kolaylaştırmak ve mizofoninin etkilerini azaltmak için kendiniz de adımlar atabilirsiniz.
Kendinize "mizofoni nasıl geçer, neler yapabilirim?" diye soruyorsanız, misofonya çözüm önerileri olarak şunları verebiliriz:
- Yoğun seslerin olduğu ortamlarda ses geçirmeyen kulaklıklar kullanabilirsiniz.
- Sizi rahatsız eden şey bir arkadaşınızın yemek yerken ağzını şapırdatması ise bu konuda onunla konuşabilir, yaşadığınız sıkıntıyı paylaşmayı deneyebilirsiniz.
- Odağınızı farklı bir yere çevirmek üzerine farkındalık çalışmaları yapabilir, sesi kontrol edemediğiniz ortamlarda müzik dinlemeyi tercih edebilirsiniz.
- Klasik müziklerin rahatlatıcı ve odaklayıcı etkisi, bir işe konsantre olmanıza yardımcı olabilir.
- Stres, bilişsel bir yük oluşturur ve sizi seslere karşı daha hassas bir hale getirebilir. Stresi azaltarak seslere olan duyarlılığınızı tolere etmeyi deneyebilirsiniz. Örneğin, meditasyon ve nefes egzersizleri yapabilirsiniz.
- Bedeninizi rahatlatmak zihni de hafifletir. Bunun için düzenli yürüyüş, pilates, egzersiz veya yoga yapmayı deneyebilirsiniz.
Tüm bu süreçlerde aklınızda tutmanız gereken en önemli şey ise sizin "öteki" olmadığınız. Mizofoni sizi sosyal ortamlarda rahatsız edebilir, hatta sosyal ilişkilerinize etki edebilecek kadar ileri bir düzeyde de olabilir. Ama bir uzman desteği ve kişisel çaba ile bu süreci mümkün olan en rahat şekilde atlatmaya çalışabilirsiniz.
Heltia uygulaması ile ihtiyacınız olan desteğe ulaşabilir, online terapi yoluyla misofonya tedavisi yolculuğunuza başlayabilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri beğendiyseniz “Çalma Hastalığı, Kleptomani Nedir?" ve "Tsundoku Nedir? Nasıl Başa Çıkılır?" yazılarımız da ilginizi çekebilir.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
