Halk arasında karabasan olarak bilinen uyku felci, genellikle ergenlik çağında başlayan ve yetişkin hayatında da karşılaşılabilen bir uyku problemidir. Kimi zaman korkutucu veya tehlikeli bir deneyim gibi görülse de zararsızdır ve birey birkaç yöntemle rahatlatılabilir. Karabasanın ne olduğuna, sebeplerine ve bu durumda neler yapılabileceğine dair bilgilere içeriğimizden ulaşabilirsiniz.
Karabasan Nedir?
Karabasan bir diğer adıyla uyku felci, bireyin uykuya dalarken veya uyku sırasında bilincinin yerinde olduğu ancak fiziksel olarak hareket edemediği durumdur. Birey bu anlarda ayağa kalkamaz, konuşamaz veya vücudunun hiçbir uzvunu harekete geçiremez. Bir tür parasomni olan uyku felci zaman zaman korkutucu olabilse de geçici ve zararsızdır.
Karabasan Ne Zaman Olur?
Uyku felci, bireyin REM uykusuna girdiği ve REM uykusundan çıktığı esnada, uyku-uyanıklık arasında bir evrede yaşanır.
Beyin, uyku sırasında vücut kaslarına rahatlama sinyalleri gönderir ve onları gevşetir. Bu sayede uyku sırasında hareketsiz kalmak ve dinlenmek mümkün olur. Uyku felci anındaysa uyku evreleri arasında geçiş tamamlanmamış ve birey tam olarak uyanmamıştır. Bu sebeple zihnen ayık olsa bile vücuduna hâkim olamayabilir.
Karabasanın belirtileri arasında şunlar sayılabilir:
- Nefes almada güçlük,
- Boğulma hissi,
- Göğüste basınç,
- Hareket etmede ve konuşmada zorluk,
- Halüsinasyon görme,
- Korku, panik ve çaresizlik hisleri.
Karabasan Neden Olur?
Karabasanın nedenleri tam olarak bilinmese de birkaç faktörün karabasana sebep olduğu söylenebilir. Yirmili ve otuzlu yaşlarda daha sık görülen karabasanın olası nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
- Uykusuzluk,
- Kronik stres,
- Uyku pozisyonu,
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB),
- Yaygın anksiyete bozukluğu,
- Bozuk uyku düzeni,
- Panik ataklar,
- Genetik faktörler,
- Obstrüktif uyku apnesi,
- Narkolepsi,
- Madde kullanımı,
- Bazı dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ilaçları.
Karabasan Nasıl Geçer?
Uyku felci tanısının ardından bu durumu hafifletmek için bireye çeşitli yöntemler sunulabilir. Bu yöntemler arasında stresi yönetebilmek adına psikolojik destek almak, uyku alışkanlıklarını değiştirmek, uyku ortamını düzenlemek, kafein, alkol ve sigara tüketimini sınırlandırmak veya belirli rutinler oluşturmak sayılabilir. Bunların yanı sıra tıbbi destek almak da karabasanın sıklığını veya etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.
Karabasan Hakkında Sık Sorulan Sorular
Karabasan ve Uyku Felci Aynı Şey mi?
Karabasan, uyku felcinin halk arasındaki bir ismidir. "Karav" kelimesi Türk halk inancında kâbus cini anlamında gelir ve bu cinin çeşitli psikolojik rahatsızlıklara sebep olan bir varlık olduğuna inanılır. Bu nedenle uyku felci, halk arasında "Karabastı" ya da "karabasu" olarak da bilinir.
Yaşadığımızın Karabasan Olduğunu Nasıl Anlarız?
Uyku ve uyanıklık arasındaki bir noktada ayık olma ve aynı zamanda vücudu hareket ettirememe durumunda uyku felcinden bahsedilebilir. Böyle anlarda birey kendisini kapana kısılmış gibi hissedebilir, korkabilir, terleyebilir, nefes almada güçlük yaşayabilir veya halüsinasyon görmeye başlayabilir.
Karabasan Gerçek mi?
"Karabasan" kelime anlamıyla gerçek olmasa da uyku felci gerçek bir uyku problemidir. Halk arasında zannedildiği gibi bu durumun yaşanmasında gerçeküstü varlıkların etkisi söz konusu değildir. Karabasan tamamen psikolojik ve nörolojik sebeplere dayanır.
Karabasan Kimlere Çöker?
Uyku bozukluğu yaşayan bireylerde karabasan görülebilir. Özellikle vardiyalı saatlerde çalışan, aşırı uyuma eğilimi olan, uyku bozukluklarını tetikleyen çeşitli hastalıklara sahip ve genetik yatkınlığı olan bireylerin karabasan görme ihtimali daha fazla olabilir.
Karabasan Gören Kişi Ne Yapmalı?
Karabasan gören birey profesyonel bir yardıma başvurabilir. Karabasan tedavisinden önce uyku felcine neden olan başka bir problemin varlığı araştırılabilir. Bu problemler arasında ruh sağlığı sorunları veya çeşitli uyku ilaçları sayılabilir. Farklı bir durum söz konusu değilse birey rahatlatıcı yöntemler deneyerek karabasanın etkisini azaltabilir. Psikoterapi desteği veya tıbbi yardım almak, uyku alışkanlıklarını düzenlemek ve rutinler oluşturmak rahatlatıcı yöntemler arasında yer alır.
Karabasanlar dahil uyku problemleri hakkında Heltia uygulaması üzerinden psikolojik destek alabilirsiniz. Online terapi yardımıyla stres yönetimi, uyku düzenini iyileştirme ve bütünsel sağlığınızı destekleme yolculuğuna başlayabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz “İşyeri ve Uykusuzluk: Çalışanların Uyku Kalitesi Nasıl Artırılır?” ve “Yalan Söyleyen Çocuğa Yaklaşım Nasıl Olmalı?” yazılarımıza da göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
