İntruzif düşünceler, kontrolümüz dışında zihnimizde beliren istemsiz düşüncelerdir. Neredeyse hepimiz zaman zaman aykırı ve tuhaf denebilecek düşünce, imge ya da dürtüleri deneyimleyebiliyoruz. Örneğin, çok sessiz bir kütüphanede ayağa kalkıp bağırmak ya da bir cenaze evinde kahkaha atmak nasıl olurdu diye düşünebiliyoruz. Nedensiz bir şekilde zihnimizde oluşan intruzif düşünceler, çoğunlukla ansızın beliriyor ve üzerinde durulmadığında da unutulup gidiyor.
Bu yazıda "intrusive thoughts" ne demeki yani ntruzif düşünce nedir, nasıl etkiler doğurur, neden oluşur gibi soruları cevaplayacağız.
Rahatsız Edici İntruzif Düşünceler Nelerdir?
Bazen zihinde istemsizce oluşan intruzif düşünceler daha rahatsız edici, daha agresif ya da daha tabu bir hal alabiliyor. Herhangi bir aile yakınına zarar verme, evcil hayvanların canını yakma ya da sevilen biri hakkında “keşke başına bir şey gelse” düşünceleri akla gelebiliyor, bazı endişe uyandıran soruları da kendimize sorabiliyoruz.
Örnek bir intruzif düşünce listesi olarak:
“Ya çocuğuma zarar verirsem?”
“Ya bu pencereden aşağı (ya da metronun önüne) atlarsam?”
“Ya toplum içinde uygunsuz bir cinsel davranış sergilersem?”
“Ya şu arabanın önüne atlamak istersem?”
“Ya yöneticime durduk yere hakaret edersem?” gibi soruları verebiliriz.
Bunların yanında, uygun olmayan birine yönelik müstehcen hayaller veya şiddet içerikli görüntüler de zihinde canlanabiliyor. Ya da o an içinde oluşan birine zarar verme ya da çok uygunsuz bir şey söyleme dürtülerini deneyimleyebiliyoruz.
- Elbette, inançlarımız, değerlerimiz ve ahlaki prensiplerimizle çatışan intruzif düşünceler çok daha zorlayıcı oluyor.
- Bunları düşünmüş olmanın sonucunda kaygı, suçluluk, öfke, utanç gibi duygular tecrübe edilebiliyor.
- Kişi böyle düşünceleri olduğu için kötü bir insan olduğunu düşünebiliyor.
- Ya da bu can sıkıcı intruzif düşüncenin içeriğine yönelik bir davranış sergileneceği konusunda endişe duyulabiliyor.
Kaygımız bize bu düşüncelerin özel bir anlamı olduğunu söyleyebilir. Bu noktada, intruzif düşüncelerin kendiliğinden oluştuklarını ve istek ya da fantezilerimizi yansıtmadıklarını kendimize hatırlatmak yararlı olabilir.
İntruzif Düşünce ve Obsesyon Farkı Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluğun (OKB) tanılayıcı belirtilerinden biri olan obsesyonlar tekrarlayan intruzif düşüncelere örnek gösterilebilir. Obsesyonlar, kişiye önemli ölçüde rahatsızlık veren ve bu rahatsızlıkla başa çıkabilmek için bir şeyler yapma dürtüsü uyandıran zihinsel yaşantılardır. OKB’de kişi bu rahatsız edici içerikle başa çıkmak için kompulsif davranışlar sergileyebilir. Obsesyonların, yaygın olarak deneyimlenen intruzif düşüncelerden farklı olarak daha sık, yoğun ve kalıcı olduğu biliniyor.
İntruzif Düşünceler Kontrol Edilebilir mi?
İntruzif düşüncelerin içeriği çoğunlukla egodistoniktir, yani benlikle uyumsuzdur. Bu yüzden bize tuhaf, yakışıksız ve iğrenç olarak geliyor.
- İntruzif düşüncenin içeriği ne kadar can sıkıcıysa, sıkıntı veren düşünceden kurtulmak için harcanan çaba da o kadar artıyor.
- Yapılan araştırmalar ise kurtulma girişimlerinin sonucunda intruzif düşüncelerin sıklığında ironik bir artış olduğunu gösteriyor.
- Dolayısıyla intruzif düşünceleriyle ilgili bir şey yapmak zorunda hisseden kişi, bu kısır döngüde bocalayıp duruyor.
Oysaki kaynağı belirsiz olan intruzif düşüncelerin kontrolü mümkün değil. İntruzif düşüncelerin de dahil olabileceği rahatsız edici düşüncelerle nasıl daha etkili başa çıkabiliriz hakkında düşünmek için “Duygusal Çeviklik Nedir?” başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz.
Kimler İntruzif Düşünceleri Deneyimler?
İntruzif düşünceler, OKB, kaygı bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu gibi farklı psikolojik rahatsızlıklarda yaygın olarak görülebiliyor. Ancak yapılan araştırmalar, herhangi bir klinik bulgusu olmayan katılımcıların büyük çoğunluğunda da bu tür düşüncelerin olduğunu gösteriyor. Yani aslında hemen hemen herkes intruzif düşünceleri deneyimleyebiliyor.
İntruzif düşüncelerin sıklığı, kalıcılığı, rahatsızlığın ve ona yönelik bir şey yapma dürtüsünün şiddeti klinik anlamda önem taşıyor. Eğer rahatsız eden bu tür düşünceler tekrar tekrar deneyimleniyorsa bu bağlamda ihtiyaç duyulan desteği bulabilmek için bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşmenin faydalı olacağını düşünüyorum. Bunun için Heltia uygulamasını kullanarak online terapi desteği alabilir ve iyileşme sürecinizi hızlandırabilirsiniz.
Bu içeriği faydalı bulduysanız Klinik Psikolog Betül Toprak’ın bir diğer yazısı olan “Sosyal Kaygı Bozukluğunda Olumsuz İçsel Yaşantılar” başlıklı makaleyi inceleyebilirsiniz. Ayrıca "Güven Duygusu Nedir, Nasıl Kazanılır?" adlı yazımıza da göz atabilirsiniz.
Kaynaklar:
Belloch, A., Morillo, C., Lucero, M., Cabedo, E., & Carrió, C. (2004). Intrusive thoughts in non‐clinical subjects: The role of frequency and unpleasantness on appraisal ratings and control strategies. Clinical Psychology & Psychotherapy: An International Journal of Theory & Practice, 11(2), 100-110.
Rachman, S., & de Silva, P. (1978). Abnormal and normal obsessions. Behaviour research and therapy, 16(4), 233-248.
Winston, S. M., & Seif, M. N. (2017). Overcoming unwanted intrusive thoughts: A CBT-based guide to getting over frightening, obsessive, or disturbing thoughts. New Harbinger Publications.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
