Her bireyin kişisel sınırları, yapmakla rahat olmadığı ya da yapmak istemediği şeyler vardır. Aynı şekilde ikili ilişkilerde sınır çizmek de önemlidir.
Peki ilişkide sınır nasıl koyabiliriz? Kişisel sınırlar nelerdir, ilişkilerde neden önemlilerdir? Gelin bu soruların cevaplarını birlikte inceleyelim:
İlişkide Sınır Çizmek Ne Demektir?
Sağlıklı sınırlar; bireylerin kendileri için belirlediği ilke, kural ve yönergelerin bir yansımasıdır. Bu sınırlarda bir kırılma; karşı taraf saygısızlık ettiğinde, görmezden geldiğinde veya bu ilkelerin veya kişisel ihtiyaçların farkında olmadığında ortaya çıkar.
Sınırlar, kişilerarası tüm ilişkilerde oldukça önemli bir yere sahip. Bireyin kendini psikolojik anlamda koruyabilmesi ve benliğine zarar gelmeden ilişkilenebilmesi için sınırlar oluşturabilmesi gerekiyor.
Her türlü ilişkimizde sağlıklı sınırlar koymak ve korumak önemlidir. Aile fertleriyle, iş arkadaşlarıyla, sosyal çevreyle ve özellikle de romantik partnerle ilişkide konulan sınırlar bireye birçok açıdan fayda sağlar.
İlişkide Sınırlar Nelerdir?
Bir insanın sınırları nelerdir diye soracak olursanız, ilişkide bu sınırlar beş farklı kategori altında incelenebilir. Kişisel sınırlara örnek olarak aşağıdaki kategorileri verebiliriz:
1. Cinsel Sınırlar
- Rızaya dayalı bir iletişim kurmak,
- Partnerinize cinsel birliktelik yaşamak istemediğinizi rahatlıkla söyleyebilmek,
- İstediğiniz ve rahat olduğunuz yakınlığı anlatabilmek,
- Karşınızdakinin isteklerini göz ardı etmemek gibi örnekler verebiliriz.
2. Fiziksel Sınırlar
- Rahat olduğunuz fiziksel temas seviyesi hakkında iletişebilmek,
- Dikkat dağıtıcı veya kesinti olmadan yalnız zaman geçirebilmek,
- Yapmak istemediğiniz belli aktivitelere, konuşmak istemediğiniz belli konulara vs. zorlanmamak dahil olabilir.
3. Duygusal Sınırlar
- Karşılıklı olarak duygularınızı ifade etme şeklinizin anlaşılması,
- Kişisel ihtiyaçlar için kişisel zamana öncelik verebilmeniz gibi durumlar buna örnek sayılabilir.
4. Entelektüel Sınırlar
- Karşınızdaki kişinin fikirlerinize ve inançlarınıza saygı duyması,
- Düşüncelerinizin aksinin size dayatılmaması,
- Fikrinizi ve tercihlerinizi dilediğiniz zaman değiştirebilmeniz,
- Benlik duygunuza, inançlarınıza ve tutkularınıza sadık kalma özgürlüğünü hissetmeniz entelektüel sınırlarınızın korunduğu bir ilişkiye işaret eder.
5. Maddi Sınırlar
- Maddi durumunuzla dalga geçilmemesi,
- Finansal varlıklarınızı kendinize saklayabilme ve sadece sizin tercih ettiğiniz insanlarla paylaşma,
- Borç verme veya borç alma konusunda fikirlerinize saygı duyulması,
- Tasarruf eğiliminize saygı gösterilmesi gibi örnekler verebiliriz.
İlişkilerde Sağlıklı Sınırlara Sahip Olmak Ne Anlama Gelir?
İlişkilerde sağlıklı sınırlar, bireyler arasında karşılıklı saygı yaratır. Sınırlar belirlemek, ilişkiden ne beklendiğini bilmeye de yardımcı olur. Ayrıca sınırlar bize birbirimizin kişisel alanına, rahatlık düzeyine ve sınırlarına nasıl saygı duyabileceğimizi gösterir.
Sınırlar her ilişkide farklı görünebilir. Arkadaşlar, iş çevresi, aile ve romantik partnerlerle farklı şekillerde ilişkileniriz. Dolayısıyla sınırlar da değişebilir. Örneğin, mali hesaplarınızı romantik partnerinizle paylaşmakta sorun görmezken ailenizle paylaşmak istemeyebilirsiniz.
İlişkinin doğası ne olursa olsun, mevcut sınırlara saygı duymak ve yeni sınırlar koymak için alan tanımak gerekir. Sağlıklı ilişkilerde tarafların hepsi güçlü benlik saygısına sahiptir ve savunmasız hissettikleri zamanlar olsa da sınırlarını belirleyebilirler. Bağımsız düşünmekte, hissetmekte ve hareket etmekte özgürdürler.
Sağlıklı Sınırlar Koymanın Faydaları Nelerdir?
Sınırlar için şunları söyleyebiliriz:
- Bireyi kontrol, suistimal ya da manipüle edilmekten, sömürülmekten koruyan limitlerdir.
- Sınır, ilişkilerde bireyleri kendi isteği dışında olan, kendine ve kimliğine uygun olmayan durumlardan ve saygısız eylemlerden koruyabilir.
- Kendi duygu ve düşüncelerini diğerlerininkinden ayırmayı ve hislerin, düşüncelerin ve davranışların sorumluluklarını üstlenmeyi kolaylaştırır.
- Başkalarına “hayır” diyebilmeyi ve başkaları “hayır” dediğinde kabul edebilmeyi sağlar.
- Sınırların nerede başlayıp nerede bittiği bireylerin yaşam tarzına ve inançlarına göre değişebilir.
- İlişkide sınır koymak bir bencillik değil, kendini sevme ve kendine saygı duymanın göstergesidir.
Sağlıklı ve Sağlıksız Sınırlar Arasındaki Fark Nedir?
Sağlıklı sınırların karşılıklı saygıyı geliştirmesi ve bir rahatlık ve güvenlik duygusu yaratması gerektiğini biliyoruz. Sağlıksız sınırlar ise bunun tam tersini yapar, bir sınır yokmuşçasına davranışlar görülür.
Bu sınırlar, diğer kişiyi kontrol etmeyi ve yapmak istemedikleri şeyleri yapmaları için manipüle etmeyi amaçlar. Bu açıdan sağlıksız sınırların toksik bireylerin davranışlarıyla örtüştüğünü görebilirsiniz. Örneğin, onlarla vakit geçiremeyecek kadar meşgul olduğunuzda aşırı sinirlenen bir arkadaşınız varsa, sınırlarınızı önemsemiyor demektir.
Toksik işyeri tutumlarında da sağlıksız sınırlar ortaya çıkar. Bir proje o kadar acil olmadığında bile sürekli fazla mesai yapmanızı isteyen bir yönetici, izin zamanınıza saygı duymayan ve günün her saatinde size mesaj atan bir iş arkadaşı sınırlarınızı önemsemeyen bireylerdir.
Sınır Örüntüleri Nelerdir?
Bireylerin sınır koyma örüntüleri temel olarak 3 farklı başlıkta incelenebilir:
1. Geçirgen Sınırlar
Geçirgen sınırda sınır olduğu anlaşılsa bile aşmak çok zor değildir. Bu tür sınırlara sahip bireyler karşısındakine bağımlı davranabilirler.
Karar alırken yönlendirilmeye ve onaylanmaya ihtiyaç duyabilirler. Hızlı güvenirler ve başkaları tarafından yönlendirilmeye meyilli oldukları için manipüle edilmek gibi olumsuz durumlarla karşı karşıya kalabilirler.
Bu durumlar duygusal ve zihinsel açıdan ihtiyaç duydukları korumadan yoksun kalmalarına sebep olabilir, mahremiyet ve benlik algıları zedelenebilir.
2. Katı Sınırlar
Katı sınırları olan bireyler genelde etrafında “duvar örmüş biri” olarak tanımlanır. İhtiyaç duysalar da yardım istemeyen, yakın ilişkilerden uzak duran ve reddedilmemek için başkalarıyla etkileşimi en az seviyede tutan bireylerdir.
Çevrelerinde genellikle uyumlu insanlar olarak görülürler çünkü çatışmaya girmekten kaçınan, kimseyle fazla yakınlaşmayan bu nedenle de fikir ayrılıkları gibi durumları çok fazla yaşamayan bireylerdir.
3. Yarı Geçirgen/Esnek Sınırlar
Bireylerin başkaları için kendi yaşam ve isteklerinden ödün vermediği, sağlıklı sınır türüdür. Yeni fikir ve görüşlere açık olan, bireylerle iletişim kurmaktan çekinmeyen ama ilişkilenmelerinde kendilerine ait sınırları olduğunu belli eden bireylerdir.
Bu kişiler, “hayır” demeyi bilir ve “hayır”ı yanıt olarak kabullenebilirler. İlişkilerinde güven ve saygıya çok önem verirler. Kendi ihtiyaçlarını karşılarındaki bireylerin sınırlarını ihlal etmeden dile getirmeyi bilirler.
Bir İlişkide Sağlıklı Sınır Nasıl Çizilir?
Bir ilişkide sınırları en baştan ortaya koymak işleri kolaylaştırabilir. Alışkanlıklar ve rutinler oluşturulduktan, her iki taraf da duygusal olarak daha fazla yatırım yaptıktan sonra sınır oluşturmaya çalışmak zorlayıcı olabilir.
Ama tabii ki, bu nasıl başladıysa öyle gitmek zorunda değil. İlişkide sınır koymak için herhangi bir zaman dilimi yoktur: Bireyler her zaman bu sınırları ilişkiye dahil edebilirler. Sınırlarınızı istediğiniz zaman ifade edebileceğinizi ve değiştirebileceğinizi unutmamak oldukça önemli.
Şimdi gelelim, ilişkilerde sınır koymak için yapabileceklerinize:
1. İletişime Açık Olun
- Duygularınız hakkında konuşmak veya daha karmaşık konuları gündeme getirmek bir çatışma yaratsa bile bunlardan kaçınmamalısınız. Çünkü sınır belirlemede iki yönlü bir tartışma hayati bir önem taşır.
- Bu tartışmalar her iki partnerin de karşısındakinin sınırlarının kapsamını ve kurallarını anlamasına yardımcı olur. Aynı zamanda belirli bir sınıra neden değer verdiğinizi açıklama fırsatı da sağlar.
2. Kendinize Ait Bir Yaşam Alanı Belirleyin
- İster bir partnerle yeni başlıyor olun, ister bir süredir onunla yaşıyor olun, fark etmez. Her zaman kendinizle zaman geçirmeye ihtiyaç duyabilirsiniz. Bunun için biraz zaman ya da yer istemekte bir sorun yok.
- Örneğin, çok yoğun günlerde eve geldiğinizde bir yarım saat zihninizi tazelemek için yalnız kalmaya ve sadece kendi isteklerinize uygun bir alanda dinlenmeye ihtiyacınız olabilir. Bunun için evde bir köşe yaratmak ve partnerinizden, ailenizden o yarım saatte sizi biraz yalnız bırakmasını istemek aslında çok doğal.
- Tabii ki benzer şekilde karşınızdakinin ihtiyaçlarına uygun alanlar ve zamanlar da yaratılması gerekiyor.
3. Karşınızdakinin İhtiyaçlarına Kulak Verin
- Partnerinizin, ailenizin, arkadaşlarınızın ya da iş çevrenizin sınırlarınıza saygı duymasını bekliyorsanız onların ihtiyaçlarını da dinlemelisiniz.
- Çok yakın bir şekilde bunları konuşmak kolay olmayabilir. Böyle zamanlarda bireylerin davranış ve tutumlarından onları rahatsız eden ve sınırlarının ihlal edildiğini gösteren durumları tespit edebilirsiniz. Sonrasında ilişkilenmenin devamında bu noktalara dikkat ederek ilerleyebilirsiniz.
4. Saygılı ve Açık Fikirli Olun
- Unutmamalısınız ki herkes farklıdır ve her bireyin duygusal, fiziksel, cinsel ya da entellektüel ihtiyaçları birbirinden farklı olabilir. Size garip gelen bir detay karşınızdaki için önemli ve değerli olabilir.
- Burada en önemli nokta, her bireyin eşsiz olduğunu unutmadan, saygının ön planda olduğu bir ilişki kurabilmek ve “hayır” gibi tepkileri bir reddedilme ifadesinden çok karşı tarafının sınırları olduğunu gösteren bir işaret olarak algılamak.
Kişisel sınırlarınızı belirlemekte zorlanıyorsanız Heltia uzmanları ile görüşebilir, ilişki problemleri dahil her konuda online terapi desteği alabilirsiniz.
Bu içeriği faydalı bulduysanız “İlişkide Çatışma Yönetimi Stratejileri” ve "İlişkilerde Karşılanması Gereken 7 İhtiyaç" başlıklı makalelerimizi de inceleyebilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
