Ergenlik dönemi, çocukların yetişkinliğe geçişi olarak adlandırılır. Bu dönemde çocuklar yalnızca fiziksel değil aynı zamanda duygusal değişimler de yaşarlar.
Ergenler de çocuklar gibi travma ve afet durumlarında risk grubunu oluşturur. Ergenlerin risk grubu olarak adlandırılmasının temel nedeni, içinde bulundukları gelişimsel dönemin özellikleridir. Ergenlik dönemindeki bireyler:
- Kimliğin, değerlerin ve inançların sorguladıkları için birey olma yolunda çalkantılı bir dönem yaşarlar.
- Bu dönemde hipotez üretme, soyutlama gibi bilişsel yetenekler gelişmeye başlar.
- Bunun yanında duygular daha yoğun bir şekilde yaşanır.
Ergenlerde Afet Sonrası TSSB
Ergenlerde afet sonrası görülen tepkiler arasında travma sonrası stres bozukluğu olma olasılığı yüksek olsa da tabii ki her ergen grubu afet ve kriz durumları karşısında aynı tepkileri vermez. Yaralanma ve ölüme şahit olma, aileden birinin kaybı, evini kaybetme, akraba kaybı, ailede ya da yakın çevrede bulunan birinin yaralanması gibi belirtiler bu olasılığı artırabilir.
Kimlik arayışının olduğu bu dönemde ergenler başkalarının düşüncelerine çok önem verirler. Bu nedenle özellikle afet ve kriz gibi acil durumlar sonrasında sosyal çevre ergenler için oldukça önemlidir.
- Yetersiz sosyal destek de kaygı ve korku durumunu arttıracağı için TSSB görülme olasılığını da artabilir.
- Ergenler bir yetişkin gibi sağlıklı baş etme becerilerine sahip olmadığı için afet ve kriz durumları sonrası ergenlerde madde kullanımı ya da bağımlılık yapan maddelere eğilim de yüksek oranda görülebilir.
- Özellikle daha büyük yaşta olanların madde ve alkol kullanım oranları küçük yaşa göre daha fazla olabilir.
Geçmiş Travmaların Ergenlikte Afet Tepkilerini Etkilemesi
Tüm bunların yanında geçmiş travmatik yaşantılar da bir risk faktörü oluşturur.
Afet sonrası ergenlerde görülen tepkileri etkileyen faktörler şöyle sıralanabilir:
- Geçmiş travmatik yaşantılar
- Sosyal destek sistemler
- Sosyo-ekonomik düzeyleri
- Aile içindeki ilişkilerin niteliği
- Afet ve kriz durumunun büyüklüğü
- Afet ve kriz durumundan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenme derecesi
Şimdi gelelim, ergenlerde afet sonrası görülen tepkilere:
Afet Sonrası Ergenlerde Görülen Tepkiler Nelerdir?
11-18 yaş arası gelişimsel olarak ergenlik dönemi olarak adlandırılır. Ergenlik dönemi de kendi içinde 12-14 yaş arası ön ergenlik ve 15-18 yaş arası ergenlik dönemi olmak üzere ikiye ayrılır. Ergenlik ve ön ergenlik dönemindeki bireylerin afet ve kriz durumları sonrasında gösterdikleri birçok ortak tepki vardır.
Bu ortak tepkiler şu şekilde sıralanabilir:
- Konsantrasyon güçlüğü,
- Gerginlik,
- İrkilme hali,
- Sosyal ilişkilerde sorunlar,
- Sosyal desteği kaybetme,
- Benlik saygısında azalma,
- Uyku problemleri,
- İştah sorunları,
- İlgi kaybı,
- Mide bulantısı ve ağrılar gibi somatik belirtiler,
- Okul başarısında düşüş,
- Öfke nöbetleri,
- Çaresizlik ve ümitsizlik duyguları.
Bu konuda hem fiziksel hem de mental alanda belirtiler görülebileceği gibi, iki durumda da alanında uzman kişilerden destek almak faydalı olacaktır.
Ön Ergenlerde ve Ergenlerdeki Tepkilerin Farkları
Ergenler ve ön ergenler her ne kadar gelişimsel olarak benzerlik gösterse de bu iki dönem birbirinden farklıdır.
- Ön ergenlik dönemi, çocukluk dönemine daha yakın olduğu için çocuklarda görülen tepkilere benzer tepkiler gösterirler. Örneğin, çocukluk dönemine benzer şekilde afet ve kriz durumları sonrası sık sık soru sorabilirler.
- Fakat ergenlik dönemi, yetişkinlik dönemine daha yakındır. Bu nedenle tepkileri yetişkinlere daha yakındır. Ergenlik döneminde afet ve kriz durumları sonrasında sigara, alkol ve uyuşturucu gibi bağımlılık yapan maddelerin kullanımı daha fazladır. Ayrıca intihar eğilimi ergenlik dönemindeki bireyler arasında daha yaygındır.
Kısacası, ön ergenlerde ve ergenlerde afet sonrası tepkiler farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bu gelişimsel dönemlerin de homojen bir grup olmadığı, farklı etmenlerin bu dönemdeki tepkiler üzerinde etkili olduğu unutulmamalıdır. Aynı gelişimsel dönemde olan bireylerin duygu ve bilişsel gelişim açısından farklılık göstereceği için farklı tepkiler göstermesi de mümkündür. Bu nedenle çevredeki yetişkinlerin tepkileri gözlemlemesi son derece önemlidir.
Bunun için Heltia uygulamasını indirebilir, online terapi yoluyla alanında uzman kişilerden destek alabilir ve iyileşme sürecinize başlayabilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız "Çocukların Afet ve Kriz Karşısında Verdikleri Tepkiler" ve “Çocuklara Ölüm Haberi Nasıl Verilir?” yazılarımız da ilginizi çekebilir.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
Kaynaklar:
American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. (2013)
Chengzhi, Z., Junfu, I. ve Mingshan, W. (2001). Prevalence and correlated factors of PTSD in adolescents 17 months after the earthquake. Chinese Mental Health Journal, 3.
Goenjian, A.K., Karayan, I., Pynoos, R.S., Minassian, D., Najarian, L.M., Steinberg, A.M. ve Fairbanks, L.A. (1997). The outcome of psychotherapy among early adolescents after trauma. American Journal of Psychiatry, 154(4), 945-951.
National Institute of Mental Health. (2006). Helping children and adolescents cope with violence and disasters: What parents can do.
Tian, Y., Wong, T.K.S., Li, J. ve Jiang, X. (2014). Posttraumatic stress disorder and its risk factors among adolescent survivors three years after an 8.0 magnitude earthquake in Chine. BMC Public Health, 14(1), 1073.
Yazgan-İnanç, B., Bilgin, M. ve Kılıç-Atıcı, M. (2004). Gelişim Psikolojisi: Çocuk ve Ergen Gelişimi. Adana: Nobel Kitapevi
