“Benim çocuğum yalan söylemez!” cümlesi size de tanıdık geldi mi?
Çoğu aile çocuklarının hiçbir koşulda kendilerine yalan söylememesini istiyor. Bununla birlikte de gerçeği saptırdığı en ufak bir anda adeta büyük bir hayal kırıklığına uğrayabiliyorlar. Ancak her insan yalan söyler, yalan söyleyen çocuklar da vardır. Bu noktada patolojik yalan söyleme ile patolojik olmayan yalan söylemenin doğru anlaşılmadığını vurgulamakta fayda var.
Yazımızın detayında çocuklar neden yalan söyler ve ne zaman yalan söylemeyi öğrenir, bu davranış ne zaman bir sorun olur ve ebeveyn olarak çocuğunuz yalan söylediğinde ne yapmanız gerekir sorularının yanıtlarını bulacaksınız. Faydalı olması dileğiyle…
Çocuklarda Yalan Söyleme Davranışı Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Bilinçli olarak yalan söylemek ya da gerçeği olduğundan farklı anlatmak, soyut düşünme süreci ile ortaya çıkar. Bu da çocuklarda yaklaşık 6-7 yaşlarından sonradır ve 11-12 yaş dönemlerinde tam olarak bir yetişkin gibi düşünebildiği evrede olurlar. Bu yaşlardan itibaren çocuklar gelişimsel olarak soyut düşünme becerisini edindikleri için bilinçli, yani farkında olarak yalan söyleyebilirler.
Bu dönemden önce ise çocuklar bir durumu yalnızca algıladığı kadarıyla anlatacaktır. Söyledikleri gerçeği yansıtabileceği gibi gerçekten çok farklı da olabilir. Çünkü o kadar algılayabilmiştir. Bununla birlikte özellikle küçük yaş döneminde bir yetişkinin yönlendirici sorularına oldukça açık olurlar. Sizin cevabı içinde sorularınıza sorduğunuz yönde yanıt verebilirler. Çünkü anne babasının yönlendirici sorusuyla çocuk olayın gerçeğinden uzaklaşmıştır. Bu durumlar tamamen bilişsel gelişimle ilgilidir.
Özetle, gelişim basamaklarında sağlıklı ilerleyen çocuklar soyut düşünme becerisini edinmelerinden sonra insan olmanın bir özelliği olarak yalan söyleyebildiklerini keşfederler. Önemli olan, bunu neden sürdürdükleridir.
Çocuklar Neden Yalan Söyler?
Çocukların ya da ergenlerin bilinçli olarak yalan söylemelerinin nedenini anlamak önemlidir. En temelde yalan söylemek çocuğun bir ihtiyacını karşılar.
- Çocuğun ihtiyaçları ya da duyguları ebeveynler tarafından kabul görmüyor olabilir.
- Ailenin mükemmeliyetçi bir tavrı olabilir, çocuk yargılanıyor ve eleştiriliyor olabilir.
- Çocuk doğruyu söylerse ebeveyninin kendisine kızacağını ya da onu sevmeyeceğini düşünüyor olabilir. Çünkü ebeveyni sadece belli şeyleri kabul etmeye açık olabilir.
- Çocuk ailenin ilgisini çekmek istiyor olabilir.
Bu durumlar yalnızca yalan söyleme davranışını başlatmakla kalmaz, aynı zamanda sürmesine de yol açar. Örneğin ailesi tarafından eleştirileceğini düşünen çocuk her zaman ailesinin onaylayacağı şeyleri söyleme eğiliminde olur. Ailesinin ilgisini gerçek dışı durumlar anlattığında çektiğini fark eden çocuk ise bu söylemlerini pekiştirir.
Yalan söylemenin nedenlerini anlamaya çalıştığımızda anne-baba tutumunun çok önemli bir dinamik olduğunu görürüz. Bilişsel kapasite gelişiminin doğal bir sonucu olarak keşfedilen yalan söyleme davranışı ailenin tutumları sebebiyle devamlılık kazanır.
Yalan Söyleyen Çocuğa Nasıl Davranılmalı?
Yalan söyleyen çocuğa yaklaşım konusunda birçok şey merak ediliyor. Örneğin “Yalan söyleyen çocuğa ne ceza verilir?” diye düşünüyor olabilirsiniz.
Ancak ebeveyn olarak çocuğunuz size yalan söylediğinde, öncelikle bu ihtiyacın neden ortaya çıktığını anlamak gerekir. Nihayetinde yalan söylemek karşılıklı bir ilişki sonucu ortaya çıkar. Bir yalan söyleyen vardır bir de yalan söylenen kişi. Dolayısıyla “Ben ne yapıyorum da çocuğum yalan söylemeye ihtiyaç duydu?” şeklinde düşünmelisiniz.
Çocuk yalan söylediğinde yüksek perdeden tepkiler vermek yerine çocuğunuzun yalan söyleme nedenini anladığınızda durumu çözebileceğinizi unutmamalısınız.
Yalan Söyleyen Çocuk Ne Zaman Problem Teşkil Eder?
- Çocuk veya ergen sıklıkla yalan söylemeye başladıysa,
- Yalan söylediği için sosyal yaşamında sorunlar yaşıyorsa,
- Kendini tehlikeye atacak durumların içinde kalıyorsa, yalan söylemesi korkulacak bir boyuta gelmiş demektir ve destek alınması şarttır.
Çocuklarla çalışan deneyimli bir uzman size çocuğunuzun yalan söyleme davranışının altında yatan dinamikleri açıklayabilir. Bununla birlikte ebeveynlik tutumunuzu gözden geçirmeniz ve işlevsel bir tutum benimsemeniz konusunda da size destek olabilir.
Bu durumla başa çıkmak için Heltia uygulamasını indirebilir, alanında uzman kişilerden online terapi desteği alabilir ve ücretsiz içerik kütüphanemizden faydalanabilirsiniz.
Bu yazımızı beğendiyseniz, “Klasik Koşullanma ve Pavlov'un Köpeği” ve “Soğan ve Sarımsak Nasıl Saklanır?” adlı içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.