Ailemizden ayrılıp sosyal hayata karıştığımız andan itibaren ilişkiler yoluyla sosyal ağlar kurmaya başlarız. Bu ağlar bize yaşamımızı kolaylaştıracak ve keyifli hâle getirebilecek yollar sunar. Fakat insan ilişkilerinin karmaşıklığı bize bu yolda her zaman kolaylık sağlamaz. Özellikle sosyal dışlanmaya maruz kalmak epey yıpratıcı bir süreç olabilir.
Gelin, "Sosyal dışlama ve dışlanma nedir, bireyi nasıl etkiler?" sorularının cevaplarını arayarak bu süreci birlikte inceleyelim.
Sosyal Dışlanma Nedir?
Sosyal dışlanma kavramı, bireyin belirli bir süre boyunca bir grup ya da birey tarafından dışlanmasıdır. Okulda, iş yerinde ve sosyal faaliyetlerde sosyal dışlanmaya maruz kalabilir ya da tanıklık edebiliriz.
Sosyal dışlanma nedenleri olarak gösterilebilecek etkenler arasında:
- Göç,
- Gelir dağılımı adaletsizliği,
- İşsizlik,
- Küreselleşme,
- Etnik kimlik,
- İnanç gibi faktörler yer alıyor.
Sosyal Dışlanma Nasıl Olur?
İnsan, özünde toplumsal bir varlık ve kendi yaşamını rahatlıkla sürdürebilmek için toplumsal yaşama sıkı sıkıya bağlı. Sosyal dışlanmaya maruz kalan bireylerse toplum ile bağları koparılarak günlük hayatlarını zorlayıcı koşullar altında sürdürmeye çalışıyorlar. Bu koşulları daha iyi anlamak için sosyal dışlanma türlerine göz gezdirmek gerekir.
Sosyal dışlanma türlerinin bir kısmı aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Fiziksel Dışlanma: Bireylerin topluma açık mekânlardan ve çeşitli imkânlardan mahrum bırakılması.
- Çalışma Hayatından Dışlanma: İşe alımda mesleki yeterlilik dışındaki faktörlere odaklanılması.
- Eğitim Hayatından Dışlanma: Öğrencilerin eğitime eşit katılım hakkına sahip olmaması.
- Yaş Bazlı Dışlanma: Bireylerin sadece yaşları nedeniyle dışlanması.
- Etnik Kimliğe Göre Dışlama: Bireylerin etnik kimliği ve aksanı gibi faktörler sebebiyle yargılanması.
- Cinsiyet Yönelimine Göre Dışlama: Bireylerin toplumsal cinsiyet kodlarına uymaması nedeniyle ayrımcılığa uğraması.
Sosyal Dışlanma ve Yoksulluk İlişkisi
Kaynakların dağılımındaki eşitsizlik toplum katmanları arasında ekonomik uçurumlara sebep olur. Bireylerin yaşadıkları evlerden giydikleri ayakkabıya kadar pek çok faktör, günlük hayatta hangi ekonomik sınıftan olduklarını gözler önüne serebilir ve bu işaretler, grupların keskinleşip kendi içinde homojenleşmesine sebep olabilir.
Genellikle sosyal medyadan yayılıp kabul edilen popüler kültür unsurları, bu kutuplaşmayı bir yandan pekiştirirken diğer yandan her kesimin içinde bulunabileceği bir sosyal alan yaratabilir.
Sosyal Dışlanma ile Mücadele
Sosyal dışlanmaya ve ayrımcılığa maruz kalan bireyler bu problemlerle mücadele etmek için destek almak isteyebilir. Böyle bir durumda sosyal psikoloji konusunda çalışmalar yapan psikologlardan ve terapistlerden danışmanlık alabilir. Bununla birlikte uzman desteğine ulaşamayacak durumdaki kesimler de sosyal dışlanmaya maruz kalabilir. Bu kesimlerin başında çocuklar ve göçmenler gelir.
Ebeveynlerin ve öğretmenlerin bu noktada çocukların yaşadığı durumu fark etmeleri ve onlara destek sağlamaları çok önemlidir. Sosyal dışlanmaya maruz kalan çocukları fark etmeleri için pek çok yöntem var. Aşağıda bahsedilen durumları gözlemliyorsanız çocuğunuz ya da öğrenciniz sosyal dışlanma ile karşı karşıya olabilir:
- Endişeli veya gergin davranışlar sergiliyorsa,
- Özellikle okul veya sosyal etkinliklerden önce baş ağrısı veya mide ağrısı gibi sık görülen fiziksel şikâyetleri varsa,
- Sık sık öğle yemeğinde tek başına oturmaktan veya teneffüste tek başına oynamaktan bahsediyorsa,
- Uyku bozukluğuna sahipse ve beslenme alışkanlıkları değişiyorsa.
Eğer çocuğunuzda ya da öğrencinizde bu tarz davranışlar gözlemliyorsanız onunla açık ve dürüst bir şekilde iletişim kurarak sorunu dile getirmesini sağlayabilir, ona yalnız olmadığını hissettirebilirsiniz. Sonrasında çözüm bulmak için doğru adımları atabilirsiniz.
Bahsettiğimiz ikinci kesim olan göçmenlerde ise durum biraz daha farklı. Göç özellikle yoksul ülkelerin vatandaşları için zorlu ekonomik koşullardan kaçıp daha iyi bir yaşam kurma yoluyken aynı zamanda sosyal dışlanma sebebi de olabilir. Hayal ettikleri yaşam için belki hayatlarını tehlikeye atarak ve geçmişlerini geride bırakarak başka ülkelere göç eden bireyler, gittikleri ülkelerde ucuz iş gücü ya da tehlike olarak görülebilir. Ülkelerin göçmen politikalarına göre yerli nüfus ve göçmenler arasındaki kutuplaşma ve sosyal dışlama zamanla sistematik hâle gelebilir. Böyle bir durumda göç ve sosyal dışlanma ilişkisi pekiştirilebilir. Ülkelerin göçmen politikalarını düzenlemesiyse sosyal dışlanma ile mücadelede kullanılabilecek etkili bir yöntem olabilir.
Sosyal dışlanmaya maruz kaldığınızı düşünüyor ve bu problemle mücadele etmek için çözüm yolu bulmakta zorlanıyorsanız bir uzmana başvurabilirsiniz. İsterseniz Heltia uygulamasından kişisel sağlık danışmanları ile iletişime geçebilir, online terapi ile destek almaya başlayabilirsiniz.
Bu içeriği faydalı bulduysanız, “Sağlıklı Bir İlişkinin 6 Temel Özelliği” ve “Ölüm Korkusu Neden Olur?” başlıklı makaleleri de inceleyebilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
