Şizoid bozukluk, çok farklı sebeplere bağlı olarak gelişebilen kişilik bozukluklarından biri. Kişiyi daha izole, yalnız ve etkileşimsiz bir hayata yönlendiren Şizoid Kişilik Bozukluğu hayatın tadını çıkarmaya engel olabilecek psikolojik sorunlardan biri. Tabii ki kimi zaman yalnız kalmak da bir ihtiyaç ama duygusal anlamda bağ kurmak ve insanlarla keyifli zaman geçirebilmek de oldukça önemli. Burada esas olan kişinin yaşamını kendini en iyi ve mutlu hissettiği şekilde geçirebileceği dengeyi kurması. Ama Şizoid Kişilik Bozukluğu gibi insanın elinde olmadan gelişen örüntüler bir denge kurmayı engelleyebilir.
Bu yazıda şizoid ne demek, Şizoid Kişilik Bozukluğu kendini nasıl gösterir, bunları inceleyeceğiz.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Nedir?
Şizoid Kişilik Bozukluğu; insanın kendini diğer kişilerden soyutladığı, yalnızlığı tercih ettiği, başkalarıyla iletişim kurmakla ilgilenmediği, ilişkilerinde sorun yaşadığı ve soğuk, içe dönük davrandığı, sosyal ilişkilere karşı kayıtsız olduğu bir kişilik örüntüsüdür. Nadir görülür. Şizoid Kişilik Bozukluğu DSM-5’te eksantrik kişilik bozuklukları (A kümesi) altında yer alır. Şizoid nedir sorusuna daha kapsamlı bir yanıt vermek için şizoid kişilik özelliklerine bakabiliriz:
- Kendilerini hayatın katılımcısı değil, gözlemcisi olarak görürler. Buna bağlı olarak da sosyal hayattan kaçınırlar ve yeni insanlarla tanışmak istemezler. Anlamlı ilişkiler kuramazlar. Bu nedenle bir şekilde yalnız kalırlar.
- Normal zamanda zaten hep yalnız kalmayı tercih ederler. Bu anlarda kendilerini rahatlamış ve mutlu hissedebilirler. Fakat bu davranışın sebebi yalnızlığın onlara iyi gelmesi değildir. Başka insanlarla yakınlaştıkları zaman sıkıntı içerisine girebilirler ve o ortamdan kaçmak isteyebilirler. Yalnız kalmak, bu sıkıntı halini giderdiği için tercih ederler.
- Duygularını açıklamaya çekinirler ya da açıklamakla ilgilenmezler. Başka insanların içerisinde duygusal tepkiler vermezler, tepkisiz kalırlar. Dolayısıyla duygusuz, ruhsuz bir insan profili çizebilirler.
- Soğuk kişiliklerdir. Samimiyet göstermezler. Genellikle empatiden yoksundurlar. Başka insanların ne hissettiklerini anlamakta zorlanırlar. Başkalarının ne düşündüklerini de önemsemezler.
- Genellikle çok az arkadaşları vardır. Birkaç yakın arkadaş ve aile dışında çevresinde insan olmayabilir. Çoğu zaman romantik ilişkilerden kaçınırlar. Çok büyük bir kısmının uzun süreli ilişkileri yoktur ya da evlenmezler.
- Hayvanlar ve nesnelerle duygusal bağ oluşturabilirler.
- Genelde tek başlarına yapabilecekleri işlerde çalışmayı tercih ederler. Gece güvenlik görevlisi, evde çalışan bir yazılımcı, kütüphane görevlisi olmak gibi kendi kendilerine çalışabilecekleri işleri seçerler. Sürekli hayal kurarlar. Ama hayali gerçek ile karıştırmazlar. Bu, yalnızlıklarını gidermek için yaptıkları bir şey olarak görülebilir.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Neden Oluşur?
Yapılan birçok araştırmaya göre Şizoid Kişilik Bozukluğu nedenleri çocukluk çağı ile alakalıdır. Bu durum birçok kişilik bozukluğu için böyledir. Çünkü kişilik, çocukluk çağından itibaren gelişmeye başlar. Diğer psikolojik rahatsızlıkların ve bozuklukların çoğu gibi sebepleri kesin bir şekilde bilinmemektedir. Ama uzmanların genel yargısına göre potansiyel Şizoid Kişilik Bozukluğu sebepleri şöyle sıralanabilir:
- Genetik yatkınlık: Yapılan araştırmalar birçok Şizoid Kişilik Bozukluğu hastanın şizofreni, şizoid bozukluk ya da Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan bir akrabası olduğunu ortaya koymuştur. Genetik yatkınlık çevresel faktörlerle birleştiğinde şizoid kişilik örüntüsü görülmesi ihtimali artabilir.
- Çocukluk dönemindeki yalnızlık ve ilgisizlik: Duygusal anlamda yalnız bırakılan çocuklarda şizoid kişilik gelişebilir. İlgisiz, istismarcı ya da duygularını açık bir şekilde ifade etmeyen, sevgisini fiziksel olarak göstermeyen ebeveynlerle büyümek de riski artırır. Özellikle anne tarafından ihmal edilen çocuklar içe kapanık, soğuk ve insanlardan uzak bir yaşam tarzına yönelebilirler.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Bir kişinin zaman zaman sosyalleşmekten kaçması mutlaka bir sorun olduğu anlamına gelmez. Bu hareketin düzenli hale gelmesi ve farklı tavırlarla birleşmesi şizoid kişiliğe işaret edebilir. Şizoid Kişilik Bozukluğu belirtileri şöyle sıralanabilir:
- Her zaman yalnız olmayı tercih etme
- Sosyal ortamlardan ve aileden uzak durma
- Kayıtsızlık
- Eleştiriden hoşlanmama, övgü ve onaylanma ile ilgilenmeme
- Hiçbir şeyden zevk alamama
- Sık sık hayal ve fantezi dünyası ile meşgul olma
- Toplum normlarını umursamama
- Motive olamama
- Soğuk, ilgisiz ve mesafeli durma
Şizoid Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri nelerdir?
Şizoid Kişilik Bozukluğu tanısı erken erişkinlik döneminde, bir ruh sağlığı uzmanı tarafından konur. Belirtileri bu rahatsızlıkla ilgili bilgi verse de tanı için DSM-5’te belirtilen kriterler göz önüne alınır.
Şizoid Kişilik Bozukluğu DSM-5 tanı kriterleri arasında:
- Yalnızlık tercihi
- Duygusal ifade eksikliği
- Kayıtsızlık
- Aktivite ve ilişkilerden çok az ya da hiç zevk alamama
- Yakın kişisel ilişkiler için motivasyon eksikliği
- Cinsel ilişkiye çok veya hiç ilgi duymama
- Yakın akraba dışında yakın arkadaş edinememe bulunur.
Bu kriterlerden en az dördü görülüyorsa tanı konabilir. Uzman bu süreçte kişinin farklı bir hastalığı olup olmadığını tespit etmek adına tetkik ve testler isteyebilir. Şizoid Kişilik Bozukluğu olan biri genellikle bir uzmana danışma ihtiyacı duymaz. Çoğu zaman yaşadığı sorun hayatını çok ciddi anlamda etkilemeye başladığında bir uzmanla görüşmeye ikna olur.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıldır?
Şizoid Kişilik Bozukluğu tedavisi; kişinin düşünce ve davranışlarını değiştirerek ve daha sağlıklı boyuta taşıyarak, insanlarla ilişki kurma konusundaki isteksizliğini aşmayı amaçlar. Bu sayede şizoid bozukluğu olan biri sosyal ortamda rahat hissetmeyi, duygularını ifade etmeyi öğrenebilir. Elbette, bu sonuçlar ancak başarılı bir tedavi süreci sonunda elde edilebilir. Şizoid Kişilik Bozukluğu ilaç tedavisi ile tamamen kontrol altına alınamaz. İlaçlar tek başına yeterli değildir. Fakat destekleyici olarak reçete edilebilir.
Tedavi hakkındaki detayları ve izlenebilecek yöntemleri şöyle sıralayabiliriz:
- Bu kişilik bozukluğunun karakteri gereği şizoid yapıdaki insanların psikoterapiye yanıt vermesi zor olabilir. Çünkü doğaları gereği iletişim kurmaktan kaçınırlar. Bu nedenle uzmanla konuşmak, görüşmek istemeyebilirler. Burada önemli olan bir güven ortamı oluşturabilmektir. Hastanın danıştığı kişiye güvenmesi, kendini açması açısından oldukça önemlidir. Bu aşamada genellikle terapötik ilişkinin kurulmasının önceliklendirildiği bir yaklaşım izlenir.
- Grup terapisi de uzman tarafından uygun görüldüğünde kullanılabilir. Bu terapi kişi için zor olabilir, çünkü çok fazla sosyalleşme içerir. Fakat kendisiyle benzer sorunları yaşayan insanları görmek ve onlarla aynı ortamda bulunmak sosyalleşme açısından kişiye yardımcı olabilir.
- Tedavide psikiyatri uzmanı tarafından reçete edilmesi şartıyla ilaç da kullanılabilir. Tabii Şizoid Kişilik Bozukluğu ilaçları aslında bu bozukluğa bağlı gelişen anksiyete ve depresyon gibi diğer ruhsal sorunların tedavisi için kullanılanlardır. Şizoid bozukluğa özel bir ilaç tedavisi yoktur.
Kısacası alanında uzman kişilerden destek almak, tedavi sürecini yönetmek için kritik bir önem taşır.
Şizoid Kişilik Bozuklukları Hakkında Merak Edilenler
Şizoid Tehlikeli midir, Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Şizoid kişiliklerin çevre için bir tehlike arz ettikleri düşünülmez. Fakat zamanla intihara eğilimli olabilirler. Çünkü her ne kadar yalnız kalmayı ve insanlardan uzak durmayı tercih etseler de aslında doğal olarak duygusal ilişki kurmaya ihtiyaçları da vardır. Bu da zamanla yalnızlığı, bir seçim olmasına rağmen, çekilmez kılabilir. Yaşam anlamsız ve değersiz gelmeye başlayabilir ve bu düşünceler insanı intihara sürükleyebilir.
Tedavi edilmeyen Şizoid Kişilik Bozukluğu anksiyete ataklarına yol açabilir. Yine yalnızlığa bağlı olarak depresyon bulguları görülebilir. Sosyal ortamda duyulan rahatsızlık kaygı bozukluklarına sebep olabilir.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Şizofreni Farkı Nedir?
Şizoid bozukluk insanların bu sorun sebebiyle kendini diğer insanlardan ve toplumdan soyutlamasıdır. İsteyerek yakın ilişkiler kurmaktan kaçınırlar. Fakat bunun dışında yaşamlarını devam ettirme konusunda sorunları yoktur. Hayal kurmayı severler, ama sanrı boyutunda değildir. Gerçekle temas halindedirler.
Şizofrenide ise kişinin gerçek algısıyla ilgili bir sorun ön plana çıkar. Neyin gerçek neyin hayal olduğunu ayırt edemeyebilirler. Özellikle sosyal ortamdan kaçınmak gibi bir durum olmak zorunda değildir. Bu iki hastalığın karıştırılmasının temel sebebi, isimlerindeki benzerliktir.
Şizoid Şizofreniye Dönüşür mü?
Şizoid bozukluk şizofreni için bir risk faktörü oluşturabilir. Yapılan araştırmalar genç yaşta şizoid bozukluk görülen bireylerin bir kısmında farklı psikotik sorunlar da oluştuğunu gösteriyor. Buna bağlı olarak şizofreni de görülebiliyor. Fakat bu her Şizoid Kişilik Bozukluğu vakasının psikotik bir hastalığa dönüşeceği anlamına gelmiyor. Doğru ve etkili tedavi, terapi süreci ile bu bozukluğu kontrol altına almak mümkün.
Şizoid ve Şizotipal Kişilik Bozukluğu Arasındaki Farklar Neler?
Şizoid ile şizotipal kişilik bozukluk zaman zaman birbirine karıştırılabilir. Şizotipal ve şizoid kişilik yapısı arasındaki farklar şöyle özetlenebilir:
- Şizotipal kişiler, yaşadıklarına farklı anlamlar yükleyebilirler. Günlük hayatta yaşadığı oldukça sıradan bir olayı önceden tahmin ettiğini ya da birinin aklını okuyarak olacakları öğrendiklerini savunabilirler. Şizoid bozukluk yaşayan kişiler genellikle arka plandadır, pek konuşmaz ve dikkat çekmez. Bu açıdan iki kişilik bozukluğu birbirinden oldukça farklıdır.
- Şizoid kişiler oldukça çekingendir. Sosyal hayatları yok gibidir. İnsanlarla iletişim kurmakta zorlanır ve içe dönüş yaşarlar.
Şizoid Kişilik Bozukluğu ile Sosyal Fobi Arasındaki Fark Nedir?
Sosyal fobi, kaygı sebebiyle insanlarla iletişime girememe ve çekinme olarak tanımlanabilir. Sosyal fobisi olan biri aslında duygusal anlamda insanlara ihtiyacı olduğunu bilir ve sosyalleşmek ister. Ama endişeleri ve kaygıları yüzünden istese de adım atmakta zorlanabilir. Şizoid kişilikte ise kişi kendi isteği ile böyle davranır. Tabii ki onu buna zorlayan yaşadığı kişilik bozukluğudur. İçten içe başka insanlarla iletişim kurmaya ihtiyacı olduğunu bilse de bunun için adım atmak istemez.
Şizoid Kişilik Bozukluğu Olan Kişilere Nasıl Davranılmalı?
- Şizoid Kişilik Bozukluğu olan birini sizinle etkileşim kurması için zorlamamalısınız. Bu durum, onun sosyal ilişkilerden daha çok uzaklaşmasına yol açabilir. Israrcı olmamalı, onun size gelmesini beklemelisiniz.
- Birlikte, çok fazla iletişime girmeden, aktiviteler yapmaya çalışabilirsiniz. Onun sevdiği bir hobide, çok fazla sosyalleşme çabası içerisine girmeden, ona eşlik edebilirsiniz. Bir dost, aile ya da partner olarak hayatı, anıları paylaşmanın ne kadar güzel olduğunu hissettirmeye çalışabilirsiniz.
- Çatışma ve tartışmalardan uzak durmaya çalışmalısınız. Çünkü siz derdinizi, duygularınızı rahat bir şekilde ifade etseniz de karşınızdaki kişi bu sorunu içselleştirmeyi tercih edebilir.
- Kaçınmalar ve kayıtsızlık isteyerek yapılsa da aslında altında yatan bir sorun var. Yani bilerek yapılmış gibi görünmesine rağmen aslında onun da elinde değil. Bunu hiçbir zaman unutmamalı ve şizoid bozukluk yaşayan birine karşı anlayışlı olmaya çalışmalısınız. Onu yaşadığı psikolojik sorun sebebiyle yargılamamalı ve eleştirmemelisiniz.
- Kendi iyiliği için onu bir uzmandan yardım almaya ikna etmeye çalışmalısınız. Ama bu aşamada baskıcı, ısrarcı olmadan ilerlemelisiniz.
Şizoid Bozuklukla Nasıl Başa Çıkabilirim?
Eğer Şizoid Kişilik Bozukluğu yaşadığınızın farkındaysanız ve bu gidişatı değiştirmek istiyorsanız, kendinizi biraz motive ederek ilk adımları atabilirsiniz.
- Örneğin, sevdiğiniz veya hobi olarak yapmak istediğiniz bir aktivite için gruplara, derslere katılabilirsiniz. Bu aşamada birileriyle, sınırlarınızı çok fazla zorlamadan, iletişim kurmaya çalışabilirsiniz. Zevk aldığınız konu üzerine küçük konuşmalar yapmak sosyalleşme anlamında size yardımcı olabilir.
- Kendinizi çok bunaltmadan, istediğiniz zaman ayrılabileceğiniz sosyal diyaloglara girmeyi deneyebilirsiniz. Örneğin, köpeğinizi gezdirmeye gittiğiniz parkta düzenli olarak gördüğünüz insanlarla selam vererek, kısa günlük konuşmalar yapmayı deneyebilirsiniz. Her gün iletişim süresini yavaşça artırabilirsiniz.
- Bir yakınınıza neler yaşadığınızı anlatmaya çalışabilirsiniz. Sizi seven insanlar bunun bir sorun olduğunu anlayacak ve sizi yargılamayacaktır.
İçerisine girdiğiniz soyut dünya ancak siz isterseniz değişebilir. Yeter ki size yardımcı olabilecek biriyle görüşmeye, sorunu çözmeye karşı istekli olun. Heltia uzmanları ile görüşerek bu konuda ilk adımı atabilir, online terapi yoluyla ihtiyacınız olan psikolojik desteği alabilirsiniz.
Eğer bu yazımızı beğendiyseniz "Narsisist Kişilik Bozukluğu Nedir, Özellikleri Nedir?" ve "Çekingen Kişilik Bozukluğu Nedir?" adlı yazılarımıza da göz atabilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
