Herkes zaman zaman üzgün, durgun ya da mutsuz hissedebilir. Tüm duygular gibi bunlar da aslında oldukça normaldir. Üzücü bir olay karşısında verilen tepki, bu olayın etkisiyle bir süre keyifsiz ve depresif hissetmek hayatın bir parçası. Ama bazen bu düşük duygudurum hali, ortaya çıkmasına yol açan etken kaybolduğunda bile devam eder. Bazen kontrolsüzce mutsuz ve umutsuz duygulara kapılıp gidilebilir. İşte bu süreklilik bir psikolojik bir sorun olan majör depresyonun habercisi olabilir.
Klinik depresyon olarak da bilinen majör depresyon; basit bir şekilde depresif hissetmekten farklı, ciddi bir durum. Hem depresyon sürecinde hem, kontrol altına alınmadığı takdirde, yaşamın ilerleyen dönemlerinde beraberinde birçok farklı sorunu getirebilen "Majör depresyon nedir, belirtileri nelerdir?" sorularının yanıtlarını yazımızda bulabilirsiniz.
Majör Depresyon Nedir?
Majör depresyon; iki haftadan uzun süren mutsuzluk, düşük duygudurum ve yoğun üzüntü hisleri ve bunlarla beraber gelen fiziksel etkilerin görüldüğü bir psikolojik rahatsızlıktır. Literatürde klinik depresyon ya da majör depresif bozukluk olarak da geçer ve halk arasında en çok bilinen tür olduğu için yalnızca depresyon şeklinde de anılabilir.
Majör depresyon, kişinin hayatını etkileyen fiziksel değişimlere de yol açabilir. Bu değişimleri ve rahatsızlığın detaylarını şöyle açıklayabiliriz:
- Kişinin aktivitelerden, hayattan aldığı keyif azalır ve ilgisizlik durumu ortaya çıkar.
- Uyku alışkanlıkları değişir. Çok ya da az uyuma, deliksiz uyuyamama, kalitesiz uyku ve buna bağlı olarak da odaklanma sorunları görülebilir.
- Yeme alışkanlıkları da farklılaşabilir. Çok yemek ya da iştahsızlık sonucunda vücut ağırlığı değişebilir.
- Suçluluk, kendini değersiz görme gibi negatif duygular ve ölüm düşünceleri artabilir. Aniden yükselen öfke ve sinirlilik hali de görülebilir.
- Kişi, genelde halsiz ve enerjisiz hisseder. Canı hiçbir şey yapmak istemez. Buna bağlı olarak da sosyal ortamlardan uzaklaşarak kendini izole edebilir.
- Tüm fiziksel ve ruhsal değişimler kişinin iş, okul ya da aile hayatını olumsuz etkileyecek düzeydedir.
Majör Depresyon Neden Olur?
Majör depresyona yol açabilecek farklı etkenler var. Kesin olarak sebebi bilinen bir rahatsızlık değil. Fakat yapılan araştırmalar bazı kişilerin daha yatkın olabileceğini, yaşananların zamanla klinik majör depresyonu tetikleyebileceğini gösteriyor. Bunlara göre potansiyel majör depresyon nedenleri şöyle sıralanabilir:
- Depresyonun vücudun kimyası ve beynin yapısı ile alakalı olduğunu gösteren birçok çalışma var. Buna göre hormon değişimleri majör depresyona yol açabilir.
- Genetik faktörler, çevresel etkenlerle birleşerek majör depresyon görülme riskini artırabilir.
- Çocukluk dönemindeki istismarlar, travmatik yaşantılar ve bastırılan duygular uzun vadede majör depresyona yol açabilir.
- Yoğun bir şekilde strese maruz kalmak, aşırı kaygılı olmak ve farklı psikolojik rahatsızlıklar da kişiyi majör depresyona sürükleyebilir.
Bu nedenleri göz önüne alarak majör depresyon risk faktörleri ve tetikleyicilerini de şu şekilde özetleyebiliriz:
- Kadınlarda majör depresyonun erkeklere oranla neredeyse 2 kat fazla görüldüğü bilinmektedir. Ergenlik döneminde başlayan regl döngüsü, hamilelik dönemi, düşük yapmak ve menopoz gibi hormon değişimleri gözlenen durumlar sebebiyle kadınların daha büyük bir risk altında olduğunu söylemek mümkün.
- Aile içi şiddet, iş veya ev ortamındaki baskı ve stres, cinsel istismar majör depresyonu tetikleyen unsurlardır. Özellikle biyolojik açıdan daha yatkın konumda bulunan kadınların bu tür sorunlar yaşaması, klinik depresyon riskini artırabilir.
- Birini kaybetmek, ayrılık, farklı bir şehir ya da ülkeye taşınmak gibi büyük değişimler de risk oluşturabilir.
- Alkol ve uyuşturucu da vücudun kimyasını etkilediği için majör depresyon riskini artırabilir.
- Kanser veya hipotiroidi gibi bazı tıbbi durumlar, steroid gibi hormon takviyeleri de majör depresyon risk faktörleri arasındadır.
- Kişinin kendini toplumdan soyutladığı kaygı ve kişilik bozuklukları da majör depresyon riskini artırabilir.
- Bir kere majör depresyon atlatanlar tekrarlama riski ile karşı karşıya kalabilir. Bu durumun yaşanmaması adına planlanan tedavinin aksatılmaması oldukça önemlidir.
Majör Depresyon Belirtileri Nelerdir, Tanısı Nasıl Konur?
Majör depresyon tanısı, bir ruh sağlığı uzmanının yaptığı değerlendirmeler sonunda konabilir. Bu aşamada uzman majör, klinik depresyon belirtilerini arayarak danışana duygu ve düşünceleri, son dönemde yaşadıkları hakkında sorular yöneltebilir. Bilimsel olarak kanıtlanmış majör depresyon testi ve ölçekleri ile danışanın depresyon spektrumunu belirleyebilir. Bu aşamada majör depresyon DSM-5 tanı kriterlerinden en az 5 tanesinin 2 haftadır görülüyor olması gerekir:
- Günün büyük bir kısmında depresif, üzgün, umutsuz hissetmek.
- Önceden keyif alınan aktivite ve eylemlere karşı ilgisizlik. Yapılanlardan keyif alamama durumu.
- Son bir ayda fark edilir miktarda kilo alımı veya kilo kaybı.
- İnsomnia olarak da bilinen uykusuzluk sorunu ya da hipersomnia, yani aşırı uyuma durumu.
- Hemen hemen her gün sebepsiz yere huzursuz hissetme.
- Halsizlik ve sürekli yorgun hissetme. Hiçbir şey için yeterli enerjiyi bulamama.
- Değersiz ve suçlu hissetme.
- Kendine zarar verme ve intihar düşünceleri.
- Odaklanma ve karar vermede zorluk çekme.
Tanı için majör depresyon belirtileri içerisinde yer alan ilk iki kriterden birinin mutlaka görülmesi gerekir. Yani 5 kriterin biri ya anhedoni (ilgisizlik, zevk alamama durumu) ya da depresif ruh hali olmalıdır.
Majör Depresyon Tedavisi Nasıldır?
Majör depresyon tedavisinde genellikle psikoterapi ve ilaç kullanımı birlikte götürülür. Tedavi detayları bir uzman tarafından belirlenir. Şöyle ki:
- Tedavi, rahatsızlığın spektrumuna ve kişinin durumuna bağlı olarak şekillenir. Örneğin, kendine zarar verme düşünceleri yoğun olan birinin kontrol altında tutulabilmesi için hastaneye yatması gerekebilir.
- Majör depresyon ilaçları genellikle mutluluk hormonu olarak da bilinen serotonin miktarını artırmak için kullanılır. Bunun yanında farklı antidepresanlar, semptomların azalmasına yardımcı olacak ek ilaçlar da reçete edilebilir. İlaçlar, mutlaka uzman kontrolünde ve önerilen düzeyde kullanılmalıdır.
- Tedaviden etkili bir sonuç alınabilmesi için farklı psikoterapi tekniklerine ihtiyaç duyulabilir. Kişinin güvenerek kendini açabileceği, beraber çalışabileceği bir terapist ile işbirliği yapması, majör depresyon iyileşme sürecini başlatmak açısından oldukça önemlidir.
Majör Depresyon Tedavisinde Psikoterapinin Önemi
Majör depresyonu tetikleyen birçok farklı etken olabilir. Daha önce bahsettiğimiz bu faktörlerden kimisi biyolojik tabanlıdır. Bu tür tetikleyiciler ilaç tedavisi ile daha kolay bir şekilde kontrol edilebilir. Fakat temelinde psikolojik bir sıkıntı, travmatik yaşantılar ya da farklı bozukluklar yatan majör depresyon vakalarında daha etkili ve sürdürülebilir bir çözüm için psikoterapi önemlidir. Bunun yanında tetikleyicisi biyolojik olsa bile depresyon psikolojik açıdan kişiyi yorduğu için bu sürecin etkilerini azaltmak için de terapi faydalı olabilir.
Psikoterapi ile:
- Yaşadığınız kriz anlarını ve stresli dönemleri yönetmeyi öğrenebilirsiniz.
- İçgörü kazanabilir, duygularınızı açığa vurmanın sağlıklı yolları üzerine çalışabilirsiniz.
- Güçlü yanlarınızı keşfederek zorluklarla başa çıkmak için etkili stratejiler geliştirebilirsiniz.
- İletişim becerilerinizi ve özgüveni artırma yollarını öğrenebilir, daha iyi ve mutlu hissetmeye başlayabilirsiniz.
Majör Depresyon Nasıl Geçer? Majör Depresyonu Yenmek için Ne Yapabilirim?
Majör depresyon insanın hayatını birçok açıdan, ciddi şekilde olumsuz etkileyebilecek bir rahatsızlık. Her dönem, herkesin başına gelebilecek olan bu psikolojik sorunla başa çıkmak için elbette yapabileceğiniz en iyi şey bir uzmana danışmak. Ama bunun dışında tedavi sürecini destekleyecek birtakım alışkanlıklar edinebilirsiniz. Ayrıca daha önce majör depresyon teşhisi konduysa ve aynı tecrübeyi yeniden yaşamak istemiyorsanız, birkaç detaya dikkat etmek sizin için faydalı olabilir.
1. Tetikleyicilerden Uzak Durmaya Çalışın
Depresif duyguları tetikleyen birçok parametre olduğundan bahsetmiştik. Siz de kendi tetikleyicilerinizden uzak durarak kendinizi korumaya alabilirsiniz. Bu tetikleyicileri ise terapistiniz ile beraber keşfedebilirsiniz.
Örneğin;
- Aşırı stres sizin için ciddi risk oluşturuyorsa, depresyon tedavisinin yanında stresi yönetmek için neler yapabileceğinize bakabilirsiniz.
- Bu aşamada hem terapistiniz ile çalışabilir hem meditasyon, nefes egzersizleri gibi stresi kontrol altına alabilecek yöntemleri deneyebilirsiniz.
2. Kendinize İyi Bakın
Sağlıklı yaşam normlarını benimsemek hayat kalitesini artırabilir ve hayatınızı sandığınızdan çok daha fazla etkileyebilir.
- Dengeli ve düzenli beslenmek hem beden hem ruh sağlığı açısından önemlidir. Bu alışkanlık daha sağlıklı bir hayat sürmenize ve her anlamda daha güçlü, dinç ve enerjik hissetmenize yardımcı olabilir. Çok ağır yemekler tüketmek ise uyku ve mide sorunlarını, bunlar da beraberinde insomnia, yeme bozuklukları gibi psikolojik sıkıntıları getirebilir.
- Spor sonrasında serotonin seviyesi yükselir. Yani egzersiz yapmak hem duygusal hem fiziksel olarak daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. Özellikle açık ve temiz havada spor yapmak enerjiyi yükseltebilir.
- Kaliteli ve yeterli bir uyku size gün boyunca ihtiyaç duyduğunuz enerjiyi sağlamak açısından çok önemlidir. Her gün aynı saatte yatmak, yatmadan önce meditasyon yapmak, uyku öncesinde ekrandan uzak durmak gibi alışkanlıklar uyku kalitesini artırmaya ve sizi mental anlamda güçlendirmeye yardımcı olabilir.
3. Önceliği Kendinize Verin
İnsan ilişkileri biz farkında olmadığımızda bile psikolojimizi ciddi olarak etkiler. Sürekli negatif insanlar ile iletişimde olmak, pasif agresif davranışlara maruz kalmak ya da toksik ilişkiler sizi, siz anlamadan depresyona sürükleyebilir.
Elbette herkesin hayatında farklı sorunları olabilir ve kişi bu durumu insan ilişkilerine yansıtabilir. Aslında çevremizde sıkıntılı bir durum yaşayan birini gördüğümüzde ona yardım etmek, bir çıkış yolu bulması için destek olmak yapabileceğimiz en iyi şeylerden biri. Ama bazen biz de kendimizde yeterli enerjiyi bulamayabiliriz. Böyle bir durumda önceliği kendinize vermeniz ve bu tür tetikleyicilerden en azından bir süre için uzak durmanız faydalı olabilir.
Majör Depresyon Hakkında Merak Edilenler
Majör Depresyon Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Majör depresyon iyileşme süreci kişiden kişiye değişir. Herkesin yaşadığı durumlar, depresyon spektrumu, tedaviye yaklaşımı ve düşünce yapısı birbirinden farklıdır. Bu nedenle tedavi süresi ile ilgili net ve genel bir bilgi vermek mümkün değildir.
Majör Depresyon İlerlerse Ne Olur?
Majör depresyon bedeni, ruh halini ve düşünceleri fazlasıyla etkileyen bir psikolojik rahatsızlık. Kontrol altına alınmadığında beraberinde oldukça çeşitli sorunları getirebilir. Bu noktada "Majör depresyon ilerlerse ne olur?" sorusuna verebileceğimiz potansiyel yanıtlar şöyle:
- Majör depresyon deneyimleyen biri hayati ihtiyaçlarını karşılamak için bile enerji bulamayabilir. Bu durumda yeme düzeni bozulur, yetersiz beslenme sebebiyle rahatsızlıklar oluşabilir.
- Vücudun yeterli besini alamaması, uyku sorunları ve depresyonun yarattığı huzursuzluk hali beden sağlığını fiziksel olarak da bozar. Bu da kalp krizi gibi hayati tehlike doğurabilecek rahatsızlıkların oluşmasına yol açabilir.
- Majör depresyonda kişi kendine zarar vermek isteyebilir, intihar girişimlerinde bulunabilir.
- Madde ve alkol bağımlılığı gibi riskli ve yıkıcı alışkanlıklar edinilmesine sebep olabilir.
- Genel anlamda yaşanan değişimlerin tamamı olumsuz olduğu için kişinin ilişkileri ciddi şekilde hasar alabilir.
Manik Bozukluk ve Majör Depresyon Arasındaki Fark Nedir?
Bipolar bozukluk olarak da bilinen manik depresif bozukluk ile majör depresyonun temel farkı, birinin iki diğerinin tek kutuplu olmasıdır.
- Manik bozukluk çift kutupludur yani iki ayrı dönem görülür. Bu dönemlerden biri yükselme diyebileceğimiz mani, diğeri düşüş denebilecek depresif haldir.
- Majör depresyonda ise sadece tek bir kutup vardır.
- Depresyon dönemi manik bozukluğun bir parçasıdır. Fakat mani, majör depresyonda görülmez.
(Klinik) Majör Depresyon ile (Distimi) Kronik Depresyon Arasındaki Farklı Nedir?
Distimi, yani kronik depresyon ve klinik, yani majör depresyon arasındaki en temel fark, semptomların şiddeti ve süredir. Şöyle ki:
- Kronik depresyondaki bir kişi depresyonda olduğunu uzun süre anlamayabilir. Hayatının akışının bu şekilde olduğunu düşünebilir.
- Majör bozuklukta genellikle dışarıdan da gözlenebilen bir değişim söz konusudur. Semptomlar daha yoğun görüldüğü için fark edilmesi daha kolaydır denebilir.
- Özellikle ağır majör depresyon kişinin hayatını çok daha ciddi şekilde etkiler. Kişi yataktan kalkmak, günlük işleri yapmak, yemek yemek istemeyebilir. Distimi de ise semptomlar hayatı bu denli etkilemez. Çünkü semptomlar nispeten daha hafiftir.
Majör Depresyon Hastalarına Nasıl Davranmalı?
Sevdiğiniz birinin depresyon ile mücadele ettiğini görmek sizin için de üzücü, hatta yıkıcı olabilir. Bu aşamada ona nasıl yardımcı olacağınızı bilemeyebilir, hangi davranışların ne tür bir etki yaratacağından emin olamayabilirsiniz. Tabii ki burada yapılabilecek en doğru şeylerden biri tedavi döneminde terapistin sunduğu tavsiyelere uymak. Bunun yanında aşağıdaki ipuçlarını incelemek de size fayda sağlayabilir:
- Her şeyden önce durumu kabullenmeli, yaşananların herkesin başına gelebileceğini bilmelisiniz. Onu, depresyonda olduğu için kınamamalı ya da suçlamamalısınız.
- Onunla konuşmalı, duygularını ifade etmesi için teşvik etmeli ve paylaştıklarını küçümsemeden, içtenlikle dinlemelisiniz.
- Bazen insanlar depresyonda olduğunu bilse bile bunu dillendirmek istemeyebilir. Zayıflık olarak görebilir ve bu durumu paylaşmaktan çekinebilir. Böyle bir anda onunla konuşmak, yaşadıklarının çözümsüz olmadığını ve herkesin tecrübe edebileceği bir durum olduğunu açıklamak önemlidir.
- Anlayışlı ve sabırlı olmak da oldukça önemli. Zaman zaman tükendiğinizi hissetseniz de bu süreçte desteğinize ihtiyaç duyan sevdikleriniz için sabırlı olmalısınız. Bunun için kendinize de zaman ayırmayı, bunaldığınızda tazelenebileceğiniz aktiviteler yapmayı ihmal etmeyin.
- Onu hafif egzersizler yapmaya teşvik etmek, beraber keyif alacağı aktiviteler düzenlemek iyi olabilir. Ayrıca bu süreçte düzenli uyku, iyi beslenme, alkolden uzak durma gibi önemli noktalarda ona rol model olmanız da önemli.
- Majör depresyon iyileşme belirtileri göstermeye başladığında yaşanan bu güzel gelişmeleri beraber kutlayın.
- Majör depresyon ile savaşan biriyle zaman geçirmek sizin psikolojinizi de yorabilir. Konuşma terapilerine ya da destek gruplarına katılmak bu anlamda size iyi gelebilir.
Siz de kendinizde ya da bir sevdiğinizde majör depresyon belirtileri görüyor ya da herhangi başka bir sebepten dolayı desteğe ihtiyaç duyuyorsanız, Heltia uygulaması üzerinden uzmanlarla iletişime geçebilir, online terapi yoluyla iyileşme yolculuğunuza başlayabilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız “Mevsimsel Depresyon Hakkında Her Şey” ve “Belirsiz Kayıp: Adını Koyamadığım Kaybın Yasını Nasıl Tutacağım?" yazılarımız da ilginizi çekebilir.
Kaynaklar:
The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
