Çoğu kişi dişçiden genel olarak çekinir ama mecbur olduğu için, sağlıklı kalmak adına kontrollerini ve tedavisini aksatmaz. Ama tabii bu herkesin dişçiye çok severek, isteyerek gittiği anlamına gelmiyor. Birçok kişi dişçi koltuğuna uzandığında kendini tedirgin ve huzursuz hisseder. Bu oldukça yaygın görünen davranış hayatı etkilemediğinde, sizi dişçiye gitmekten alıkoymadığında ve hafif seyrettiğinde bir normal karşılanabilir.
Siz de "dişçiden korkuyorum" diyor, gerektiğinde bile dişçiye gitmemek için bin türlü bahane buluyorsanız, bu kaygı sizi ele geçirdiyse ve dişçi fikrine bile dayanamıyorsanız dentofobiyle karşı karşıyasınız demektir.
Dentofobi Nedir, Ne Korkusudur?
Dentofobi, dişçiye gitmeye karşı duyulan yoğun korkudur. Aslında çocuk ya da yetişkin, birçok kişi diş hekimine gitmekten çekinir. Çoğu insan dişçi koltuğuna oturmaktan korkar ya da hoşlanmaz. Bunlar oldukça yaygın duygular. Ama odontofobi olarak da bilinen dentofobi, dişçiden korkmak durumunun apayrı bir boyutu.
Dentofobi, sonunda sağlığı olumsuz etkileyeceği bilinmesine rağmen dişçiden tamamen uzak durmaya yol açan bir kaygı bozukluğu. Dentofobi ne demek, sorusunun yanıtını daha iyi anlamak için bu fobiden mustarip olanların neler hissettiklerine ya da nasıl davrandıklarına bakabiliriz:
- Kişilerde dişçi randevusundan günler öncesinde bile anksiyete başlayabilir.
- Diş hekiminden yalnızca bahsetmek veya gittiğini düşünmek bile yoğun endişeye neden olabilir.
- Dişçiye gidildiğinde ya da gitme fikri ortaya atıldığında yaşanan kaygı, panik atağa yol açabilir.
- Dişçi korkusu olanlar, diş sağlığı ne kadar kötüye giderse gitsin diş hekimine başvurmaktan kaçınabilirler.
- Bazı kişilerde başlı başına fikir korkutucu iken bazıları için dişçi aletleri, iğne gibi daha spesifik korkular söz konusu olabilir.
Aslında dentofobi oldukça yaygındır. Her fobi gibi farklı dereceleri vardır. Bazı insanlar çok tedirgin olmasına ve endişeli hissetmesine rağmen doktora gitmeyi başarabilir. Bazıları ise sürekli kaçınabilir. İşte bu durum kişinin genel sağlığını hatta hayatını tehlikeye atabilir. Çünkü bildiğiniz gibi ağız ve diş sağlığı, kalp başta olmak üzere, birçok farklı vücut sistemine etki eder. Tedavi edilmeyen enfeksiyonlar başka hastalıklara ve geri dönüşü olmayan hasarlara yol açabilir. Bu açıdan bakıldığında dentofobinin, kontrol altına alınmadığı takdirde, tehlikeli bir fobi olduğunu söyleyebiliriz.
Dentofobi Çeşitleri Nelerdir?
Dentofobi farklı fobilerle ve alt gruplarla ilişkili olabilir. Kimi zaman doktor korkusu iyatrofobi, iğne korkusu tripanofobi, kusma korkusu emetofobi ya da dokunulma korkusu afenfosmfobi ile beraber görülebilir. Bunun yanında derecesi gibi tetikleyicisi de farklı olabilir. Örneğin, kimisi sadece iğneden kimisi aletlerden korkabilir. Buna bağlı olarak da dentofobinin birkaç çeşidi, alt grubu olduğunu söylemek mümkündür. Bunlar:
- Diş Hekiminden Korkmak: Bir meslek olarak diş hekimliği insanlara korkutucu gelebilir. Bu davranış çocukken yemek yemesi ya da susması için polisle tehdit edilen bir çocuğun polisten korkması gibi görülebilir. Buna bağlı olarak çocuk ve yetişkinlerde dişçi korkusu gelişebilir.
- Koltuktan, Cihazlardan Korkmak: Dişçi koltuğu korkusu çok sık görülen bir durumdur. Birçok insan dişçi koltuğuna uzandığında kontrolün elinden gittiğini düşünür ve kendini savunmasız hisseder. Bunun yanında koltuğa bağlı cihazlar, dişçi aletleri de korkutucu gelebilir. Cihazdan çıkan sesler, kokular ve özellikle matkap tarzı cihazların tınısı fobi oluşmasına yol açabilir.
- İğneden Korkmak: Dişçi iğnesi korkusu bazen direkt iğne korkusu ile beraber bazen de tek başına görülebilir. Ağzın içini uyuşturmak için kullanılan iğneler birçok farklı etkene bağlı olarak fobiyi tetikleyebilir.
- Ağrıdan Korkmak: Diş muayenesi ve tedavisi genellikle ağrı ile ilişkilendirilir. Modern tıpla beraber bu durum oldukça azaltılmış olsa da birçok kişi yaşayacağını ağrı tecrübesinden korktuğu için dentofobik olabilir.
- Uyuşma Hissinden Korkmak: Bazı insanlar, özellikle yutkunma veya nefes almada zorluk yaşayanlar, ağızlarının uyuşmasından korkarlar. Bu kişiler diş tedavisinde kullanılan ilaçlar ağız bölgesini bir süre için uyuşturduğunda nefes alamayacaklarından ya da yutkunamayacaklarından korkabilirler. Bu da boğulma korkusu ile ilişkili olabilir.
Bahsettiğimiz korkular gruplar halinde ya da tekli olarak kendini gösterebilir. Şiddetli dentofobi yaşayanlar ise tüm parametrelerden aşırı derecede korkarlar.
Dentofobia, Dişçi Korkusu Neden Olur?
Dentofobi genellikle geçmiş olumsuz, acılı ya da ağrılı deneyimlerden ve hastalık endişesinden kaynaklanır.
- Çocukken dişçiden korktuysanız bu durum zamanla fobiye dönüşebilir. Diş çekilirken canın çok yanması, tedavi sonrası kanama, dişçi koltuğunda bayılmak gibi tecrübeler dentofobiye davetiye çıkarabilir.
- Çocukları yapmak istemedikleri bir şeye zorlarken dişçi ile tehdit etmek fobi oluşmasına yol açabilir.
- Fobi değil, ama genel tedirginlik sebebiyle dişçiye gitmediğiniz bir süreçte ağız sağlığınızın bozulması, tedavinin uzayacağını tahmin etmeniz ve kötü haber almaktan kaçınma isteği de zamanla dentofobiye dönüşebilir.
Dentofobi Nasıl Anlaşılır?
Tüm fobiler gibi dentofobi de kendini en çok kaçınma davranışı ile belli eder. Bunun yanındaki ek belirtiler özellikle çocuğu dişçi korkusu yaşayan aileler için alarm verici olabilir. Bu dentofobi belirtileri şöyle sıralanabilir:
- Ne olursa olsun dişçiye gitmeyi reddetmek.
- Ağrı veya iğne korkusu nedeniyle belirli tedavileri reddetmek.
- Yaşanan ağrı ve diş sorunlarını aileden, çevreden saklamaya çalışmak.
- Diş hekiminin ofisini ziyaret etme fikrinde bile paniğe kapılmak. Vücudun titremesi, aşırı terlemesi ve kusma gibi fiziksel semptomlar göstermek.
- Dişçi ofisinde ya da gitmeden önce ağlamak, bayılmak.
Bu davranışlardaki fiziksel semptomlar çoğu fobide aynıdır. Çarpıntı, nefes darlığı ve baş dönmesi de görülebilir. Bazen belirtiler kişiye özel de olabilir. Ama hepsinin temelinde yoğun stres ve kaygı yatar.
Dişçi Korkusu Nasıl Yenilir?
Dişçi korkusunun kontrol altına alınması çok önemlidir. Çünkü dişçi korkusunu yenmek sizi hem psikolojik hem fiziksel açıdan rahatlatır. Ağız ve diş sağlığı sorunları için tedavi görmemek büyük risk içerebilir. Ayrıca bakımsız ve sağlıksız dişler sosyal hayattan kopmanıza yol açabilir. Bu da beraberinde utanç duygusunu, toplumdan kaçınma gibi davranışları ve ek psikolojik sorunları getirebilir.
Peki, dişçi korkusu nasıl geçer ve korkuyu yenebilmek için ne yapılabilir? Şimdi biraz bu konudaki ipuçlarına bakalım:
1. Size Uygun Bir Klinik, Hekim Bulun
Dentofobi oldukça yaygındır ve buna bağlı olarak da diş hekimlerinin kullandığı bazı yöntemler vardır. Hiçbir hekim hastasını korkutmak ya da canını yakmak istemez. Bu nedenle çoğu diş hekimi korkusu, olan hastalara farklı yöntemlerle yaklaşır.
Cihazların minimum ağrı ile uygulama sunması, dişçi korkusu yaşayanlara bilinçli sedasyon uygulaması, daha kabul salonundan itibaren hastanın dikkatini dağıtacak farklı öğelerin, oyun veya videoların kullanılması gibi yöntemler ile doktor hastasının korkusunu aşmasına yardımcı olabilir. Bu noktada sizin için en önemli olan ise dişçi korkusunu yenme konusunda size uygun bir yaklaşım sergileyen bir hekime gitmeniz.
2. Hekiminizle Korkularınızı Paylaşın
Tam olarak neyden korktuğunuzu diş hekimi ile paylaşmak hem sizin hem onun için önemli. Çünkü bu çok yönlü, kişiyi oldukça kötü etkileyebilen bir problem olduğu için farklı alanlarda destek alınması en etkili yol olacaktır.
- Paylaşım sayesinde doktorunuz size nasıl yaklaşması gerektiğini daha iyi anlayabilir.
- Bu diyalog, aranızdaki güven duygusunu pekiştirebilir ve bu da korkuyu azaltmaya yardımcı olabilir.
- Doktorunuz ile bir sinyal de belirleyebilirsiniz. Durmak istediğinizde doktorunuza bir işaret vererek sakinleşmek için bir mola alabilirsiniz.
3. Kendinizi Sakinleştirmek için Farklı Yöntemler Deneyin
İlk etapta fobiniz olmasa bile eğer dişçiye gitmeye çekiniyorsanız, öncesinde kendinizi rahatlatacak hazırlıklar yapmanız oldukça önemlidir. Çünkü bu tedirginlik zamanla sizin kontrolünüz dışında fobiye dönüşebilir. Halihazırdaki korku her dişçi ziyaretinde tetiklenerek şiddetini artırabilir. Bu aşamada:
- Dişçi randevusu öncesinde meditasyon, yoga, nefes ya da mindfulness egzersizleri yapmayı deneyebilirsiniz.
- Eğer diş hekiminiz uygun görüyorsa muayene ya da tedavi öncesinde sakinleştirici bitki çayları tüketebilirsiniz.
- Dişçi koltuğunda yatarken bir yandan sevdiğiniz bir müziği, podcasti ya da farklı bir içeriği dinleyebilirsiniz. Kendi kulaklıklarınızı götürüp sizi o ortamdan uzaklaştıracak şeylerle kendinizi oyalayabilirsiniz.
- Dilerseniz stres topu gibi rahatlatıcı farklı ürünleri de kullanabilirsiniz.
4. Randevuya Güvendiğiniz Biriyle Gidin
Diş hekiminize güvenmek korkuyu azaltmak için oldukça önemli. Bunun yanında kontrolün elinizden gittiğini hissettiğiniz dişçi koltuğundayken yanınızda güvenebileceğiniz bir başkasının olması da korkunun şiddetini azaltabilir. Arkadaşlarınız, aile üyeleri ya da partneriniz bu aşamada size destek olabilir.
5. Randevu için Sakin Saatleri Tercih Edin
Dentofobisi olan ve bu nedenle kaygı duyan birini kalabalık da rahatsız edebilir.
- İnsanların gürültüsü, sıra beklerken içeriden ağlayan bir çocuk korkuyu artırabilir. Bunlardan kaçınmak için en erken saatteki randevuları tercih edebilirsiniz.
- Randevuya giderken ses geçirmeyen kulaklıklar götürebilir, bu sayede dişçi cihazlarının çıkardığı sesin yarattığı tedirginliği azaltabilirsiniz.
6. Bir Kontrol Programı Oluşturun ve Bu Programa Uyun
Sadece bir sorun olduğunda diş hekimine danışmak dentofobinin şiddetini artırabilir. Çünkü böyle bir durumda bilinçaltı dişçi ofisini mutlaka bir tedavi ve dolayısıyla can yakan dişçi aletleri, ağrılar ile ilişkilendirir. Oysaki herhangi bir sorun olmadığında, yalnızca rutin kontrol için de dişçiye giderseniz bu şartlanmanın etkisini azaltabilirsiniz. Bu yöntem özellikle “Çocuğun dişçi korkusu nasıl yenilir?” diye düşünen ebeveynler için etkili olabilir.
7. Diş Muayenesi Sonrasında Kendinizi Ödüllendirin
Korkuyla yüzleşip dişçiye gittiğiniz bir günü güzel bitirmek, bir sonraki dişçi tecrübesi için iyi bir adım olabilir. Bu noktada hem kendinizi fobiye rağmen doktora gidebildiğiniz için takdir edebilir hem bilinçaltında dişçi ile ödülü ilişkilendirebilirsiniz.
Yine özellikle çocuklarda faydalı olabilecek bu yöntemde dişçiden sonra yapmak istediğiniz bir aktiviteyi deneyebilir, satın almak istediğiniz bir kıyafet ya da teknolojik cihazı kendinize hediye edebilirsiniz. Çocuklara da ödül olarak çok istediği bir etkinliği ya da oyuncağı sunabilirsiniz. Tabii burada çocuklara sunacağınız ödüller bu davranışı sürdürebilecek türde olmalıdır.
8. Uzman Desteği Alın
“Peki, kendim kontrol altına alamadığım, kontrol etmekte zorlandığım ve hızla ilerleyen dişçi korkusunu nasıl yenerim?” diye soruyorsanız, yanıtı sizi anlayacak ve yönlendirecek bir tuh sağlığı uzmanında bulabilirsiniz.
Dentofobi de diğer fobiler gibi bir psikolog ya da psikiyatr ile kontrol altına alınabilir. Bilişsel Davranışçı Terapi ve maruz kalma tedavisi en sık kullanılan yöntemlerdir. Korkuların üzerine yavaşça gitmek, kontrol etmeyi öğrenmek ve tetikleyiciler üzerine çalışmak dentofobiden kurtulmanıza yardımcı olabilir.
Tedavi aşamasında uzman doktor ilaç da önerebilir. Dişçi korkusu için ilaç endişe anında oluşan semptomları azaltmaya yardımcı olabilir. Çarpıntı, bulantı, nefes darlığı gibi anksiyeteye bağlı semptomlar ilaçlar ile önlenebilir. Ayrıca uzman, dişçi korkusu için sakinleştirici de reçete edebilir. Muayene öncesinde kullanımı uygun olabilecek bu tür ilaçlar yalnızca uzman kontrolünde alınmalıdır.
Dişçi korkusunu yenmek için ilk adımı terapiye başlayarak atabilirsiniz. Bunun için Heltia uygulaması üzerinden klinik psikologlar eşliğinde online terapi alabilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız "Araba Kullanma Korkusu Nedir, Yenmek için Ne Yapabilirim?" ve "Neofobi Nedir, Neden Olur?" adlı yazılarımız da ilginizi çekebilir.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
