Somatizasyon Nedir? (Bedensel Belirti Bozukluğunun 6 Nedeni)

"Bedensel belirti bozukluğu" olarak da bilinen somatizasyon bozukluğu, aslında günün her anını etkileyebilecek bir rahatsızlık. Bize psikolojik rahatsızlıkların fiziksel belirtileri de olduğu gösteren bu bozukluk kontrol altına alınmadığında sürekli hasta, yorgun ve enerjisiz hissedilmesine yol açabilir. Bu da kişinin günün çoğunda depresif, mutsuz ve düşük bir ruh halinde olmasına sebep olabilir. Düşük mod da somatizasyon bozukluğunu tetikleyebilir. Bu da insanın içine hapsolduğu bir kısırdöngü oluşması demektir.

Bu yazıda somatizasyon ne demek, somatizasyon bozukluğu nedir, neden olur ve nasıl belirtiler gösterir gibi soruları cevaplayacağız.

Bedensel Belirti Bozukluğu veya Somatizasyon Nedir?

Somatizasyon bozukluğu; herhangi bir nörolojik ya da fizyolojik sebep olmaksızın, ağrı ve farklı bedensel belirtilere yol açan bir tür psikolojik sorundur. Somatik ne demek tıp bakımından somatoform bozukluklar veya somatik rahatsızlıklar arasında incelenir.

Bedensel belirti bozukluğu olarak da bilinen bu rahatsızlık yorgunluk, bitkinlik ve ağrı hissi ile karakterize edilir. Kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülür ve genelde genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkar.

Somatizasyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Bedenselleştirme (somatizasyon) bozukluğu yaşayanlar:

• Yaşadıkları fiziksel sorun sebebiyle aşırı kaygılı olabilirler. Aslında hissettikleri endişe semptomlarına göre oldukça abartıdır.
• Küçük bir sorun olsa bile gereğinden fazla kaygı duyarlar. Hafif bir baş ağrısı gibi herkesin başına gelebilecek günlük fiziksel sorunların hayatlarını tehlikeye attığını düşünebilirler.
• Günlük hayatlarında zorlanabilirler. Yaşadıkları, çözümsüz kalan ağrı ve diğer sağlık sorunları hayat kalitelerini düşürebilir. Semptomlarıyla o kadar meşguldürler ki günlük hayatlarındaki bazı aktiviteleri yapamayacaklarını düşünüp kabuklarına çekilebilirler.
• Sürekli olarak farklı şikayetlerde bulunabilirler. Sürekli vücutlarının ağrıdığından, yediklerinin tadının farklı geldiğinden, hazımsızlık yaşadıklarından ya da açıklanamayacak kadar değişik bir sorunları olduğundan bahsedebilirler.
• Birçok uzmana giderler. Her uzman farklı bir tanı koyabilir ve farklı bir tedavi uygulayabilir. Çünkü her uzmana farklı şikayetler ile ilgili gidebilirler. Fakat tanı ve tedavi şikayetlerin kesilmesinde etkili olmaz. Çünkü esas sorun psikolojiktir.
• Semptomlarını gerçekten yaşarlar. Yani söyledikleri ağrıyı ya da acıyı hissederler, uydurma değildir. Fakat araştırıldığında bahsettikleri sorunların fizyolojik ya da nörolojik bir sebebi olmadığı görülür.

Somatizasyon Bozuklukları Neden Olur?

Somatik semptom bozukluğunun nedenleri kesin olarak bilinmiyor. Fakat araştırmalara göre somatizasyon bozukluğu stres ile tetiklenebiliyor.

1. Travmatik Yaşantılar

Travmatik yaşantılarda ve kötü şartlarda yaşamanın beyindeki acı ve ağrı reseptörlerini etkilediği bilinmektedir. Bunun sonucunda da beyin gelen sinyalleri yanlış algılayabilir. Çocuklukta yaşanan bir travmatik yaşantı, istismar veya şiddet zamanla bedensel belirti bozukluğuna yol açabilir.

2. Hassasiyet

Bazı kişilerde ağrıya karşı hassasiyet olabilir. Genetik ya da farklı biyolojik faktörlere bağlı gelişen bu durum, ağrı kaygısı ve süregelen zamanda somatik bozukluklara neden olabilir.

3. Genetik

Somatizasyon bozukluklarına genetik yatkınlık da bir faktördür. Ailesinde benzer sorunlar olan biri bedensel belirti bozukluğu yaşayabilir.

4. Negatif Algılar

Bazı kişiler bedensel semptomları hep negatif yorumlar. Yapı olarak her zaman her şeyin en kötüsünü düşünür. Bu tür düşünceler somatizasyon bozukluklarını tetikleyebilir.

5. Duyguları Göz Ardı Etmek

Halk arasında derdini içine atmak denilen durum da bedensel belirti bozukluğuna yol açabilir. Duyguları paylaşmama, kaygı ve endişeyi kendi içinde yaşama, stres kaynağı olan olay ya da durumları çözümlemeden görmezden gelme bu psikolojik sorunun kaynağı olabilir. Burada kişi psikolojik etkileri olabilecek sorunlar ve duygularla yüzleşmektense, fiziksel bir sorun yaratan bir savunma mekanizması olarak bedensel belirti bozukluğu geliştirebilir.

6. Öğrenilmiş Davranışlar

Öğrenilmiş davranışlar da bu sorunun altında yatıyor olabilir. Çocukluğunda ailesinden yalnızca hasta olduğu dönemde ilgi gören birinin bilinçaltında ağrı ve acı ile dikkat çekme, sevgi görme ilişkilendirilebilir. Bu da bedensel belirti bozukluklarının gelişmesinde rol oynayabilir.

Bedensel Belirti Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Somatizasyon bozukluğu belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Göğüs, bacak, eklem, kol, sırt ağrısı gibi çeşitli vücut ağrıları.
• Baş ağrısı ve baş dönmesi, bayılma, hareket sorunları gibi nörolojik sıkıntılar
• Cinsel ilişki sırasında yaşanan ağrı ve cinsel sorunlar
• Nefes darlığı, halsizlik, yorgunluk
• Semptomların hayatı tehlikeye attığı ya da tedavisi çok zor bir hastalığa işaret ettiğine dair kaygı ve endişe
• Sürekli olarak semptomlar ve buna bağlı olduğu sanılan hastalıkla ilgili düşünmek
• Ağrı ve sorunlar için gidilen uzmanların verdiği tedavileri yetersiz bulma ve sürekli yeni doktor arayışı içerisinde olma
• Uygulanan tedavilerdeki ilaçların yan etkilerine aşırı duyarlı olma

Somatizasyon belirtileri genellikle aynı anda birden fazla şekilde görülür. Belirtilerin şiddeti değişebilir.

Somatizasyon Nasıl Tespit Edilir?

Bedensel belirti bozukluğu tanısı bir süreç sonunda, farklı alanlarda uzman kişiler tarafından değerlendirilerek konabilir.

İlk olarak kişinin fiziksel açıdan gerçekten bir sorunu var mı diye bakılır. Bu aşamada başta nöroloji olmak üzere farklı uzmanlıklar devreye girebilir. Tüm tetkiklerden sonra, fizyolojik bir sorun olmadığından emin olunduğunda, bir ruh sağlığı uzmanı devreye girer. Hastaya yaşadıkları, kaygı düzeyi ve ağrıları ile ilgili sorular sorabilir. Sonrasında birtakım ölçütler doğrultusunda karar verir.

Somatizasyon bozukluğu DSM-5 tanı kriterleri şöyle açıklanabilir:

• Sıkıntıya neden olan veya günlük yaşamı bozan, 6 aydan uzun süredir var olan, açıklanamayan fiziksel semptomların olması
• Semptomların ciddiyeti hakkında uzun süre boyunca düşünmek
• Sağlık veya semptomlarla ilgili aşırı kaygı ve endişe duymak
• Sürekli semptomlara ve sağlık sorunlarına odaklanmak ve bu düşüncelere yoğun enerji harcamak

Somatizasyon Tedavisi Nasıldır?

Bedensel belirti bozukluğu tedavisi, farklı terapi yaklaşımları ile semptomları yönetme ve ortadan kaldırma üzerinedir.

• Bilişsel Davranışçı Terapi ile hastaların yaşadığı semptomlarla ilgili düşünceleri sağlıklı bir model ile buluşturulabilir. Bu sayede gerçekten bir sağlık sorunu olduğunda da karşılaştığı semptomlar için gereksiz kaygı duymamayı öğrenebilir. Çünkü aslında bedensel belirti bozukluğu yaşanan semptomlardan çok kişinin o belirtileri yorumlama şekli ile alakalıdır.
• EMDR yöntemi ile soruna sebep olan travmatik yaşantılar üzerine de çalışılabilir. Nihayetinde tedavinin amacı psikolojik olarak oluşan tüm semptomları ortadan kaldırmaktır.
• İlaç tedavisi ile de destek olunabilir. Bedensel belirti bozukluğu ilaçları diye bir şey yoktur, ama tedavide antidepresanlardan yardım alınabilir. Çünkü bedensel belirti bozukluğu olan kişilerin çoğunda depresyon ve anksiyete de görülür. Ayrıca beden ağrılarını azaltacak ilaçlar da verilebilir.

Somatizasyon Bozukluğu Hakkında Merak Edilenler

Somatik Ne Anlama Gelir?

Somatik, bedensel ya da fiziksel anlamına gelir. Tıbbi bağlamda "somatik" terimi, vücuttaki fiziksel belirtiler veya rahatsızlıkları ifade etmek için kullanılır. Bu, özellikle psikolojik kökenli olup bedende ortaya çıkan ağrı ve rahatsızlıkları tanımlamak için tercih edilir. Somatizasyon nedir örnek olarak bu şekilde açıklanabilir.

Somatizasyon Bozukluğu Ne Kadar Sürer?

Somatizasyon hasta yorumları ve uzman görüşlerine göre kronik bir durum olabilir ve belirtiler yıllarca sürebilir. Bireylerin bedensel şikayetleri dönemsel olarak artıp azalabilir, ancak genellikle uzun vadede devam eder. Tedavi ve terapi süreci semptomları yönetmek ve azaltmak amacıyla uygulanır.

Bedensel Belirti Bozukluğu ve Hastalık Kaygısı Bozukluğunun Farkı Nedir?

Hipokondriyazis olarak bilinen hastalık kaygısı bozukluğu ile bedensel belirti bozukluğu birbirine karıştırılabilir. Somatizasyon, konversiyon ve hastalık anksiyete bozukluğu somatoform bozukluklar sınıfında yer alır. Bu nedenle tüm çeşitlerin benzer özellikler gösterdiğini söylemek yanlış olmaz. Ama tabii ki her bir sorun belli özellikleriyle diğerlerinden ayrılır.

Hipokondriyazisi bedensel kaygı bozukluğundan ayıran semptomlardır. Hastalık kaygısı bozukluğunda somatizasyonda olduğu gibi semptomlar genellikle görülmez. Hipokondriyaziste esas sorun, kişinin hastalanmak konusunda duyduğu yoğun kaygıdır.

Bu konuda daha detaylı bilgi için "Hipokondriyazis Nedir? Neden Olur ve Nasıl Başa Çıkılır?" adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

Konversiyon Bozukluğu Nedir? Konversiyon ve Somatizasyon Farkı Nedir?

Bir diğer somatoform bozukluk olan konversiyonda semptomlar daha farklı şekilde etki eder. Somatizasyonda kişi bir ağrı ya da sağlık sorunu yaşar. Bu yaşadığı soruna bir çözüm arar, uzmanlara başvurur.

Konversiyon bozukluğunda ise semptomlar kişinin hareketlerini ve algısını etkileyebilir. Genellikle bir olay ya da stres anıyla tetiklenen konversiyon bozukluğunda yaşanan sorun; bayılma, spazm ya da nöbet gibi direkt fiziksel olarak görülebilir.

Somatizasyon Nasıl Tespit Edilir?

Somatizasyon, fiziksel belirtilerin tıbbi bir sebep olmadan ortaya çıkmasıyla tespit edilir. Bireyler sürekli baş ağrısı, mide problemleri, kas ağrıları gibi rahatsızlıklar deneyimliyor olabilir. Bu şikayetlerle doktora başvurabilir; ancak yapılan testler ve incelemelerde bu şikayetlere neden olacak fiziksel bir hastalık bulunmaz. Bu da somatik ağrılara işaret edebilir.

Somatizasyon Tedavi Edilebilir mi?

Somatik rahatsızlıkların tedavisi genellikle psikoterapi, özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) ile desteklenir. Bu sayede birey, duygusal sorunlarının farkına vararak onları daha sağlıklı yollarla ifade etmeyi öğrenir. Ayrıca gerekirse stres yönetimi teknikleri ve ilaç tedavisi de uygulanabilir. Bunun için alanında uzman birinden desteğe başvurmak gerekir.

Somatizasyon Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur?

• Bedensel belirti bozukluğu yaşayan kişiler birçok hastalık için birçok doktora danışabilirler. Bunun sonucunda da farklı ilaç tedavilerine başlayabilirler. Oysaki çoğu zaman bu ilaçlara ihtiyaçları yoktur. Yani boşuna ilaç kullanmış olurlar ve bu ilaçların yan etkileri sağlıklarını olumsuz etkileyebilir. Somatizasyon bozukluğu tespit ve tedavi edilmezse sürekli, aşırı ve karışık ilaç kullanımı ciddi sorunlara yol açabilir.
• Bedensel belirti bozukluğu olan insanlar kendilerini çoğu zaman rahatsız, sağlıksız, yorgun ve bitkin hissederler. Bu da hem hayat kalitelerini hem yaşamdan aldıkları zevki düşürür. İşlevsellik sorunları yaşarlar. Bu da işsizliğe ya da iş bulmakta zorlanmaya yol açabilir.
• Sürekli olarak bir tedavi arayışı içerisinde olmak, farklı hastaneler ve klinikler dolaşmak maddi anlamda da kişiyi yorabilir. Uzun vadede bu durum işsizlikle birleşirse kişi kendini içinden çıkamadığı bir kısırdöngü içerisinde bulabilir.
• Buraya kadar bahsettiklerimiz kaygı bozuklukları ve depresyon riskini de artıran durumlar. Dolayısıyla tedaviye başvurulmadığında farklı ruh sağlığı sorunlarının çıkması da muhtemel. Ve bu rahatsızlıklar da zamanla intihar düşüncelerine ve kişinin kendisine zarar vermesin yol açabilir.

Somatizasyon Bozukluğu Yaşayanlar Ne Yapmalı?

• Bedensel belirti bozukluğu yaşıyorsanız öncelikle kendinizi sakinleştirmeyi öğrenmelisiniz. Yaşadıklarınızın bir rahatsızlık olduğunu unutmayın ve fiziksel sorunları kafanızda gereksiz yere büyütmemeye çalışın. Çünkü bu strese yol açar. Stres de yaşadığınız psikolojik sorunu tetikleyebilir. Bu durumda da işler içinden çıkılmaz bir hal alabilir.
• Yaşadığınız fiziksel semptomları tetikleyen etkenlerden uzak durmaya çalışın. Terapistinizle çalıştığınız konular ve duygularınıza yoğunlaşın. Duygularınızı ifade etmenin ne kadar önemli olduğunu göz ardı etmeyin.

Eğer uzun süredir geçmeyen ağrı sorunları ya da farklı fizyolojik semptomlar yaşıyorsanız ve birçok uzmana gitmenize rağmen çözüm bulamadıysanız, bir an önce bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşün. Belirtiler şiddetlenmeden bir psikolojik danışman ile görüşmek çok fazla şeyi değiştirebilir. Bunun için Heltia uygulamasını indirebilir, online terapi yoluyla destek alabilirsiniz.

Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız "Narsisist Kişilik Bozukluğu Nedir?" ve "Psikolojik Mide Bulantısı Yaşayanlar için 7 İpucu" yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.

Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.