Yemek yemek her insan için elzem olsa da bazen bambaşka anlamlar da içerebilir. Aslında dostlarımızla ve sevdiklerimizle oturduğumuz bir sofrada yediklerimizden çok, sohbetten ve birliktelikten aldığımız keyif ön plana çıkar. Bazen de yoğun bir günün ardından en sevdiğimiz yemeği güzel bir film eşliğinde yiyerek kendimizi ödüllendirmek isteriz.
Kimi zaman ise yemek bir kaçış, bir çözüm arayışı hatta bir cezalandırma yöntemi oluverir. Kötü geçen bir günün sonunda kendimizi tıkınırcasına yemek yerken bulabiliriz. Tam tersi şekilde aniden alınan bir haber ya da yükselen stres duygusu karşı konulamaz bir mide bulantısına yol açabilir.
Yaşanan bu tür sorunlar zamanla psikolojik yemek yeme dürtüsü bozukluklarına doğru da evirilebilir. Eğer siz de duygu değişimleri esnasında ya da sonrasında olağan yeme alışkanlıklarınızın dışında çıkıyorsanız, duygusal yeme hakkındaki detayları paylaştığımız bu yazıyı incelemeniz faydalı olabilir.
Duygusal Yeme Nedir?
Duygusal yeme, duygu değişimlerini bastırmak ya da kontrol etmek için yemek yemeğe sığınmak olarak tanımlanabilir. Herhangi bir anda karşı karşıya kalınan stres, kaygı ya da mutsuzluk hissini bastırmak ve kontrolü ele almak için yeme davranışı oluşabilir. Bu durumda kişi aç olmadığı halde yiyecek tüketmek isteyebilir. Böyle zamanlarda genellikle yoğun şekerli gıdalara ve fast food tarzı kalorisi yüksek yiyeceklere yönelinir.
Duygusal yeme davranışını iş stresini yatıştırmak için sürekli bir şeyler atıştırmak istemek gibi düşünebilirsiniz. Bir arkadaşınızla, partnerinizle ya da aile üyesiyle tartıştığınızda gelen yemek yeme isteği de buna bir örnektir. Aslında bu tanım çerçevesinden bakıldığında, duygusal yemenin oldukça yaygın olduğunu görebiliriz. Neredeyse herkesin stres, kaygı ya da korku anında yemeye sarıldığı bir gün olmuştur. Burada önemli olan ise bu davranışın ne kadar sık tekrarlandığı. Yani stresli olduğunuz zamanlarda arada bir kendinizi buzdolabının başında bulmanız çok da garipsenecek bir durum değildir. Fakat bu davranış çok sık tekrarlanıyorsa, duygusal yeme bozukluklarının habercisi olabilir.
Duygusal Yeme Bozukluğu Nedir?
Duygusal yeme bozukluğu, duygu değişimleri ile gelen yeme davranışının hayatı olumsuz etkilemeye başlaması ve bu davranışın bir sağlık sorununa dönüşmesi olarak tanımlanabilir. Aslında literatürde yalnızca yeme bozukluğu olarak geçer. Belirti ve işleyişine göre birçok farklı yeme bozukluğu vardır. Bu konuda merak ettiğiniz her şeyi "Yeme Bozukluğu Nedir?" yazımızda bulabilirsiniz.
Duygusal yeme bozukluğu psikolojik ve fizyolojik sonuçları olabilecek bir durumdur. Aslında sorunun kaynağı psikolojiktir ve davranışın önü alınmazsa ciddi, klinik bir yeme bozukluğuna dönüşebilir. Bu durumdan vücut fiziksel olarak da etkilenmeye başlar. Aşırı yeme sonucu fazla kilo alımı ve sağlığın bozulması, alınan kiloların psikolojiyi daha kötü etkilemesi ve takıntıların oluşması, duygusal yeme bozukluklarının yol açabileceği sorunların başında gelir.
Duygusal Yeme Bozukluğu Hangi Durumlarda Ortaya Çıkar?
Duygusal yemek yeme sorunu genelde kişinin başa çıkamayacağını düşündüğü his ve durumlarla baş başa kalması sonucu görülür. Bunun yanında:
- Yaşadıklarını kontrol edemediğini düşünen kişi, kendini daha güçlü hissetmek ya da olayları unutmak için yemeğe sığınabilir.
- Yaşamın herhangi bir anında yaşanan stres ve yoğun kaygı hissi kişileri bu davranışa itebilir. Sosyal ortamlarda yaşanan sorunlar, toplum ve aile baskısı, işyerindeki sorunlar ve mobbing, kaybetme korkusu, travmalar, derin trajediler… Hepsi duygusal yemek yeme sorunlarına yol açabilir.
- Sıkıntı ve boşluk hissi de bu davranışı tetikleyebilir. Yalnızlık ve ne yapacağını bilememe durumunu bastırmak isteyen kişiler bu boşluğu yemekle doldurmaya çalışabilirler.
- Çocukluktan gelen alışkanlık ve şartlanmalar da zamanla yeme sorununa dönüşebilir. Ödül olarak sevdiği bir yiyeceği almaya alışan çocuk zamanla yemeği başarı ile bağdaştırabilir.
- Yemeği hayattan zevk almak ile direkt bağdaştırmak da bu soruna giden yolu işaret edebilir.
Duygusal Yeme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Literatürde ayrı ayrı psikolojik rahatsızlıklar olarak tanımlanmış yeme sorunların belirtileri birbirinden farklı olabilir. Ama genel olarak belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Her duygu değişiminde yemeye sarılmak
- Kısa sürede aşırı kilo alımı
- Açlık hissedilmediği halde gelen yoğun yemek yeme isteği
- Yedikten sonra gelen pişmanlık, utanç ve suçluluk hissi
Duygusal Yeme Bozukluğu Nelere Yol Açar?
Duygusal yeme bozukluğu olan bireylerde zaman içerisinde psikolojik belirtilerin yanında bazı fiziksel problemler de görülebilir.
- Aniden aşırı kilo alma ya da verme,
- Sürekli olarak diyet ve egzersiz yapma,
- Kusma,
- Mide bulantısı,
- Anoreksiya nervoza, bulimia nervoza, tıkınırcasına yeme bozukluğu gibi rahatsızlıklar.
Yeme bozuklukları ilerleyen zamanlarda çeşitli obsesif düşünceleri ve takıntılı davranışları da beraberinde getirebilir.
Duygusal Yeme Bozukluğu Nasıl Geçer?
Şimdiye kadar bahsettiklerimiz size tanıdık geliyorsa ve belirtileri gösterdiğinizi düşünüyorsanız ya da zaten bu sorun hayatınızın bir parçası ise, “Duygusal yeme bozukluğundan kurtulma yolları nelerdir?” sorusu içinizi kemiriyor olabilir. Bu aşamada rahat bir şekilde uygulayabileceğiniz birkaç ipucunu incelemek isteyebilirsiniz.
1. Farkındalığınızı Artırın ve Kendinizi Gözleyin
Her şeyden önce yaşadığınız şeyin ne olduğunu anlamalısınız. Bu davranış ne kadar sık tekrar ediyor, hangi duygular sizi tetikliyor? Bunları öğrenmek sorunun çözümüne ulaşmak için izleyebileceğiniz en iyi yollardan biri. Bunun için de her yediğinizi ve duygularınızı not alabilir, bir günlük tutabilirsiniz. Buraya kaydettiğiniz bilgileri inceleyerek yeme davranışının dinamiğini çözebilirsiniz.
2. Gözlemlerin Sonuçlarına Göre Aksiyon Alın
Kendinizi izlediniz, duygusal yeme atakları ile ne zaman baş başa kaldığınızı bir nebze de olsa çözdünüz. Sıra geldi bu verileri aksiyona dökmeye. Bu noktadan sonra sizi tetikleyen şeylerden uzak durabilirsiniz. Tabii bu aşama biraz zorlayıcı olabilir. Bazı tekliflere karşı koyamayabilir, alışkanlıklarınızı hemen değiştiremeyebilirsiniz. Ama unutmayın, bunların hepsi sizin için. Emin olun, hayatınızı sandığınızdan daha çok etkileyen bu davranıştan uzaklaştıkça özgürleştiğinizi hissedeceksiniz.
3. Bir Uzmana Danışın
Hiçbir şeyi yalnız başınıza halletmek zorunda değilsiniz. Biraz önce bahsettiklerimizi yapmak size her zaman iyi gelebilir. Ama en etkili çözüm için bir uzmana danışmanızda fayda var. Nitekim duygusal yeme bozukluğu psikolojik destek ile kontrol altına alınabilir. Tabii ki duygusal yeme bozukluğu diyetisyen ile de görüşülebilir.
Özellikle yeme sorunlarının olduğu süreçte alınan kiloların sağlıklı bir şekilde verilebilmesi ve dengeli beslenme alışkanlıkları için diyetisyenle görüşmek de önemlidir. Fakat işin psikolojik yanının yarattığı sorunu, en iyi şekilde, kaynağına inerek çözebilirsiniz. Bunun için terapi ile psikolojik destek almayı düşünebilirsiniz.
Duygusal Yeme Hakkında Sık Sorulan Sorular
Sürekli Yemek Yeme İsteğine Ne Denir?
Sürekli yemek yeme isteği, bu yazıda da ele aldığımız gibi “duygusal yeme bozukluğu” olarak adlandırılabilir. Ancak doyma hissinin gelmemesiyle ilgili fizyolojik bir problem olması, doyma sınırını artıran durumlar olması da mümkündür.
Stres ve Duygusal Yeme Arasında Nasıl Bir Bağlantı Var? Stresliyken Neden Yemek Yenir?
Duygu kaynaklı stres ve duygusal yeme sorunu etkileşim hâlindedir. Bireylerin yoğun stres ve kaygı hissettikleri anlarda duygu durumlarını düzenlemek için yemekten teselli bulmak istemeleri bunun bir göstergesidir. Bireyler kimi zamanlarda, bir anlığına da olsa daha iyi hissedebilmek için günlük besin ihtiyacından fazlasını almak isterler ve bu yolla duygularından kaçabileceklerini düşünürler.
Duygusal Yeme ile Fiziksel Açlık Arasındaki Fark Nedir?
Fiziksel açlık fizyolojik bir ihtiyaçtır ve yemek yendiği anda açlık hissi kaybolur. Birey devam eden süreçte yemek yediği için kendini suçlu hissetmez. Duygusal açlıksa, açlık hissedilmese bile yeme isteğinin şiddetli şekilde devam etmesidir. Bu açlık türü genellikle üzüntü ve stres anlarında görülebilir. Birey genellikle yemek yedikten sonra kendini suçlar.
Duygusal Yeme Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Yeme bozuklukları her yaştan ve her cinsiyetten bireyi etkileyebilir. Özellikle kadınlarda ve ergenlerde daha sık rastlanır. Ergenlik çağındaki çocuklarda, zayıf olma isteği ve sık duygu değişimleri kaynaklı anoreksiya nevroza ve bulimiya nevroza gibi rahatsızlıklar da tetiklenebilir.
Duygusal Açlıkla Nasıl Başa Çıkılır?
Duygusal açlıkla başa çıkabilmenin yollarından biri farklı aktivitelere yönelerek odak noktasını değiştirmeye çalışmak olabilir. Kitap okumak, meditasyon yapmak, müzik dinlemek, yürüyüş yapmak veya spor aktivitelerine katılmak gibi faaliyetler yeme isteğini azaltmaya yardımcı olabilir. Kaliteli uyku düzeni ve vücuda yeterli sıvı alımı da duygusal açlıkla başa çıkmada etkili bir role sahiptir. Bireyler bazı durumlarda profesyonel destek almayı da düşünebilirler.
Duygusal Yeme Bozukluğuna Karşı Hangi Terapi Yöntemleri Etkili?
Duygusal yeme bozukluklarına karşı Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) etkili bir yöntem olabilir. Bu terapi yönteminde duygusal yeme davranışının altında yatan düşünce kalıplarına odaklanılır. Bilişsel Davranışçı Terapide hedef gerçekçi ve pozitif düşünceleri güçlendirmektir. Bireyleri duygusal yemeye yönlendiren duygu ve düşüncelerin ne olduğu ve bunların nasıl daha işlevsel düşüncelere dönüştürülebileceği üzerinde durulur.
Heltia'da alabileceğiniz duygusal yeme bozukluğu tedavisi sürecinde uygulanan terapi ile sizi bu davranışa iten esas sebepleri bulabilirsiniz. Kendinizi daha yakından tanıyabilir, farkındalığınızı artırabilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız “Belirsiz Kayıp: Adını Koyamadığım Kaybın Yasını Nasıl Tutacağım?” ve “Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” yazılarımız da ilginizi çekebilir.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.
